بعد از جاری شدن عقد نکاح دائم، مطابق قانون فقهی و شرعی، زوجین در قبال هم وظایفی را بر عهده دارند که در قانون با نام تمکین شناخته می شود و شامل وظایفی است که بر عهده هر کدام از زوجین می باشد. و عمل نکردن به این وظایف و یا عدم تمکین زن و شوهر دارای آثار و پیامدهایی برای آنان می شود که در نهایت ممکن است که در مواردی حتی به طلاق ختم گردد. در این مقاله قصد داریم موضوع تمکین چیست و شامل چه مواردی می شود؟ را مورد بررسی قرار دهیم با ما همراه باشید.
تمکین چیست؟
تمکین در لغت به معنای اختیار دادن به شخص دیگر است و مطابق قانون مدنی زوجین در برابر هم وظایفی بر عهده دارند و شرع و قانون آنان را مکلف می کند که هر کدام از زوجین به درستی به وظایف خود عمل کنند. البته انجام این وظایف تا حد زیادی به علاقه و تفاهم میان زوجین بستگی دارد ولیکن در این زمینه قانون نیز به منظور حمایت از خانواده بر انجام این وظایف نظارت کرده و برای عدم اجرای آن نیز قوانین و ضمانت های اجرایی تعیین نموده است.
در قانون مدنی از نام تمکین برای این وظایف استفاده می شود و در صورتی که هر کدام از آن ها به وظایف خود عمل نکنند بر دیگری حقی به وجود می آید و با کمک بهترین وکیل تهران می توانند برای حق تمکین خود در دادگاه خانواده طرح دادخواست کرده و از حقوق خود دفاع کنند.
تمکین شامل چه مواردی می شود؟
در پاسخ به سوال تمکین چیست لازم است مواردی که شامل تمکین می شود نیز بیان گردد. لذا قاتونگذار برای این منظور تمکین را بر دو نوع به قرار ذیل معرفی می کند:
- تمکین عام: این نوع تمکین به قبول ریاست مرد بر خانواده اشاره دارد و زن نیز موظف است این امر را بپذیرد که مدیریت خانواده با مرد می باشد و بر این اساس تمکین عام شامل موارد ذیل می شود:
در حالت کلی منظور از مدیریت و ریاست مرد بر خانواده به معنای ایجاد نظم عمومی بوده و و بر این اساس تعیین و تصمیم گیری در مورد مسائلی از قبیل محل سکونت، چگونگی تربیت فرزندان، تعیین مسائل مالی و اخلاقی در خانواده بر عهده مرد می باشد زن نیز موظف به حسن معاشرت بوده و باید از همسر خود اجازه بگیرد.
لذا اگر زنی برخلاف مواردی که در این قانون بیان گردیده عمل نماید و بدون هیچگونه دلیل موجه ای محل سکونت خود را از مرد جدا کند نسبت به همسر خود تمکین عام نکرده و در اصطلاح به آن ناشزه می گویند. البته ذکر این نکته نیز لازم است که در مقابل مدیریت مرد بر خانواده، وظایفی نیز بر عهده دارد و باید نفقه زن و فرزندان خود را پرداخت کرده و زندگی که مناسب با شان خانوادگی و اجتماعی زن باشد را برای او فراهم کند.
- تمکین خاص: این نوع تمکین به وظایف زن در قبال شوهر اشاره دارد و براساس آن زن موظف است که نیازهای جنسی همسر خود را تامین نماید و بدون عذر موجه حق ندارد از انجام این امر خودداری کند. درصورت عدم تمکین از جانب زن، ناشزه محسوب می شود. البته ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که تمکین خاص به معنای هر نوع عمل جنسی نمی باشد بلکه این وظیفه زن محدود به شرایط زمان، مکان و عرف خواهد بود. به عنوان مثال اگر شوهر به بیماری مقاربتی مبتلا باشد لازم است که زن از برقراری رابطه جنسی خودداری کند.
آثار عدم تمکین زن
حال که به سوال تمکین چیست؟ پاسخ دادیم اکنون می خواهیم به بررسی آثار عدم تمکین از سوی زن بپردایم و بدانیم که آیا اگر زن از شوهر خود تمکین نکند مشمول ضمانت اجرای خاصی می شود یا خیر؟
همانطور که می دانید اگر مرد از پرداخت نفقه همسر خود با وجود توانایی مالی خودداری کند به عنوان مجرم شناخته شده و به مجازات کیفری محکوم می شود ولیکن عدم تمکین زن به شوهر جرم تلقی نمی شود ولیکن آثار حقوقی را به دنبال دارد.
طبق ماده 1108 قانون مدنی اگر زن بدون هیچگونه عذر موجه ای از انجام وظایف خود نسبت به شوهر خودداری کند مستحق دریافت نفقه نمی باشد. لذا با توجه به آنچه در این ماده قانونی بیان گردیده مهم ترین اثر حقوقی عدم تمکین زن ندادن نفقه به او است. پس اولین ضمانت اجرای عدم تمکین زن عدم پرداخت نفقه به او خواهد بود.
دومین اثر حقوقی برای عدم تمکین زن مربوط به شروطی است که در عقدنامه ذکر شده و زوجین در زمان ثبت ازدوج آن را مضا می کنند. یکی از این شروط نصف شدن دارایی است و براساس آن اگر طلاق با درخواست مرد انجام گیرد و طبق تشخیص دادگاه، طلاق به دلیل عدم تمکین زن و تخلف او در انجام وظایف خود نباشد زوج باید نصف دارایی که در دوران زناشویی به دست آورده را به زوجه منتقل کند. ولیکن اگر طلاق به دلیل عدم تمکین زن باشد و ناشزه گردد دیگر این شرط برقرار نبوده و نصف دارایی به او تعلق نخواهد گرفت.
سومین اثر حقوقی عدم تمکین زن این است که اگر مرد برای تقاضای الزام به تمکین به کمک بهترین وکیل کرج به دادگاه خانواده مراجعه کند و حکم الزام به تمکین را دریافت کند در صورتی که زن مجددا از انجام وظایف خود به عمد خودداری کرده و از شوهر خود تمکین نکند مرد می تواند با مراجعه مجدد به دادگاه خانواده حکم و اجازه ازدواج مجدد را گرفته و بدون نیاز به اجازه زن، همسر دیگری اختیار و آن را به صورت قانونی نیز ثبت نماید.
لذا با توجه به آنچه در این بخش از مقاله در پاسخ به سوال تمکین چیست و برای عدم تمکین زن بیان کردیم می توان آثار حقوقی ناشی از عدم تمکین زن را به طور خلاصه این چنین اعلام کرد:
- عدم استحقاق نفقه به او
- عدم اجرای شرط تنصیف دارایی اگر طلاق به دلیل عدم تمکین زن باشد.
- امکان ازدواج مجدد مرد بدون اجازه زن
در چه صورت زن مجاز به عدم تمکین است؟
قانون در مواردی زن را مجاز به عدم تمکین دانسته و در این مورد از او دفاع می کند. برخی از مهم ترین مواردی که زن مجاز به عدم تمکین است به قرار ذیل می باشد:
- مرد به بیماری های جنسی و مقاربتی مبتلا باشد: طبق ماده 1127 قانون مدنی اگر شوهر بعد از عقد و یا در طول دوران زندگی زناشویی به یکی از بیماری های مقاربتی مبتلا شود زن می تواند از نزدیکی با او امتناع ورزد و این امر موجب نمی شود که از دریافت نفقه محروم گردد.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که این مورد تنها برای عدم تمکین در روابط زناشویی مجاز خواهد بود و زن باید وظایف مربوط به تمکین عام را انجام دهد.
- زن به بیماری مبتلا باشد: اگر زن به برخی بیماری ها که روابط زناشویی برای او مضر باشد مبتلا شود می تواند از تمکین خودداری کند، این مورد از عدم تمکین تنها مربوط به تمکین خاص می شود و زن موظف به تمکین عام خواهد بود.
- ضرر بدنی، مالی و شرافتی زن را تهدید کند: طبق ماده 1115 قانون مدنی اگر حضور زن در منزل شوهر موجب ایجاد ضرر بدنی، مالی و شرافتی برای او شود زن می تواند منزل جداگانه ای را اختیار کرده و در صورتی که ظن ضرر مزبور ثابت شود قانون حکم بازگشت به منزل شوهر را صادر نخواهد کرد و در طی این مدت زمان نفقه به او تعلق می گیرد.
- محل زندگی توسط زن تهیه شده باشد: طبق ماده 1114 قانون مدنی زن باید در منزلی که شوهر تهیه کرده سکونت داشته باشد مگر در مواردی که اختیار و تعیین منزل بر عهده زن باشد. لذا بر اساس این قانون اگر زن محل زندگی را تعیین کرده باشد مجاز به عدم تمکین بوده و می تواند از زندگی با همسر خود خودداری کند البته زن باید به سایر وظایف خود عمل نماید.
- زن از حق حبس استفاده کند: طبق ماده 1085 قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که همسرش مهریه او را پرداخت نکرده از انجام وظایف خود خودداری کند و وظیفه پرداخت نفقه در این مدت زمان همچنان برعهده مرد قرار دارد. در برخی شرایط ممکن است مرد به دنبال راهی برای عدم پرداخت مهریه باشد که در این صورت می توانید با اثبات “معامله فرار از دین مهریه” او را در دادگاه محکوم کنید.
مراحل دادخواست الزام به تمکین چگونه است؟
در مورد این که تمکین چیست، لازم است که با مراحل دادخواست الزام به تمکین نیز آشنا شوید لذا برای ثبت این دادخواست باید مراحل ذیل را دنبال کنید:
- در مرحله اول توصیه می شود از طریق تنظیم یک اظهارنامه که به زوجه ارائه می گردد از او تقاضا می شود که به انجام وظایف زناشویی خود مبادرت کند و از شوهر خود اطلاعات نماید.
- اگر زن همچنان نسبت به تمکین از شوهر خود عمل نکند، می توانید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و از طریق ثبت دادخواست الزام به تمکین این دعوای حقوقی را از طریق دادگاه خانواده پیگیری کنید.
- بعد از ارجاع دادخواست به دادگاه، تاریخ جلسه رسیدگی به زوجین ابلاغ می شود و جلسه در تاریخ و زمان تعیین شده تشکیل می گردد.
- دادگاه در طی این جلسه سعی می کند که موضوع را از طریق برقراری صلح و سازش میان زوجین خاتمه دهد. در غیر این صورت مرد باید در دادگاه ثابت کند نفقه زن را پرداخت کرده و لوازم و مقدمات مورد نیاز برای زندگی را تهیه کرده است و در صورت غیر موجه بودن عدم تمکین زن دادگاه رای بر لزوم تمکین علیه زن را صادر می کند.
- هرکدام از طرفین فرصت دارند که ظرف مدت 20 روز به حکم صادر شده اعتراض کنند و چنانچه در مرحله تجدید نظر نیز همچنان رای بر نفع مرد صادر شود این حکم قطعی بوده و زن ملزم به تمکین خواهد شد و اگر این حکم توسط زن اجرا نشود طبق ضمانت اجراهایی که پیشتر در این مقاله به آن اشاره کردیم عمل خواهد شد.
الزام به تمکین در دوران عقد به چه صورت است؟
بعد از جاری شدن خطبه عقد، زن و مرد به صورت رسمی و قانونی زن و شوهر محسوب می شوند ولیکن زیر یک سقف زندگی خود را شروع نکرده اند. حال در مقاله تمکین چیست، ممکن است این سوال پیش آید که آیا مرد می تواند در این دوران الزام به تمکین کند و از زن بخواهد که در منزل مشترک با او زندگی کرده و از او تمکین کند یا خیر؟
در این شرایط با توجه به قوانین متعددی که در حوزه حمایت از خانواده توسط قانونگذار تعیین شده زن می تواند از حق حبس استفاده کرده و از مرد بخواهد که مهریه او را به صورت تمام و کمال پرداخت کند در غیر این صورت از انجام وظایف زناشویی خود امتناع خواهد کرد. لذا با توجه به این که زن در دوران عقد، باکره است لذا از حق حبس برخوردار بوده و می تواند از این طریق دادخواست مرد را رد کند.
اگر مرد در دادگاه به اثبات برساند که زن تمکین خاص کرده دیگر نمی تواند برای رد درخواست مرد و دفاع از خود از حق حبس استفاده کند و حکم الزام به تمکین علیه او صادر می شود. البته ذکر این نکته نیز لازم است که تمکین عام نمی تواند ساقط کننده حق حبس باشد.
کلام آخر
در این مقاله در مورد این که تمکین چیست؟ صحبت کردیم و دانستیم که قوانین مربوط به تمکین برگرفته ار قوانین شرعی و فقهی می باشد و زوجین بعد از ازدواج موظف به تمکین در برابر هم خواهند بود و مرد موظف است که نیازهای متعارف زندگی زن را تامین کند و زن نیز باید از همسر خود اطاعت کرده و ملزم به تمکین می باشد، در غیر این صورت قانونگذار برای عدم تمکین هر کدام از وزجین قوانینی را تعیین نموده است که توصیه می کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد با وکلای متخصص وکیل چی مشاوره داشته باشید. در صورت هرگونه انتقاد و پیشنهاد می توانید از طریق سایت وکیل چی با ما در ارتباط باشید.
