اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر به معنای درخواست بررسی مجدد احکام صادره از دادگاه بدوی است و شامل شرایط خاصی از جمله وجود جهات قانونی، تکمیل صحیح درخواست و رعایت مهلت قانونی است. اعاده دادرسی در امور حقوقی و کیفری جهت اعتراض به رای قاضی صورت می‌گیرد. جهات قانونی شامل اشتباهات محاسباتی، ارائه مدارک جدید، تضاد در احکام و نقص در روند دادرسی است. پس از بررسی درخواست، دادگاه تجدید نظر می‌تواند حکم قبلی را نقض کرده و پرونده را به دادگاه بدوی ارجاع دهد یا حکم جدیدی صادر کند. این فرآیند به حفظ عدالت و اطمینان از صحت احکام قضائی کمک می‌کند.
اعاده دادرسی در نظام قضائی ایران به‌عنوان ابزاری برای اصلاح احکام نادرست و حفظ عدالت، فرآیندی مهم و ضروری است. این فرآیند به ویژه در دادگاه تجدید نظر، امکان بررسی مجدد رای و حکم‌های صادره را فراهم می‌آورد و به طرفین دعوا این فرصت را می‌دهد که در صورت وجود اشتباهات یا نواقص، درخواست خود را ارائه دهند. در ادامه اعاده دادرسی در امور حقوقی و کیفری را به‌همراه شرایط و قوانین شرح دادیم.
اعاده دادرسی چیست؟
اعاده دادرسی یکی از روش‌های اعتراض فوق‌العاده به آراء قطعی محاکم است. در برخی موارد، حتی اگر احکام دادگاه‌ها بر اساس قوانین و اصول حقوقی معتبر صادر شده باشند، محکوم‌علیه ممکن است نسبت به آن معترض باشد. در این شرایط، شخص معترض می‌تواند درخواست خود را تحت عنوان اعاده دادرسی مطرح کند.
در فرآیند اعاده دادرسی، پرونده و دعوا مجدداً در دادگاه هم‌عرض دادگاهی که حکم قطعی را صادر کرده، بررسی می‌شود. با درخواست محکوم‌علیه برای اعاده دادرسی، دعوایی که منجر به صدور حکم قطعی شده، دوباره مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و این بررسی از نظر ماهوی انجام می‌شود.
براساس ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، نسبت به احکامی که قطعیت یافته‌اند، امکان درخواست اعاده دادرسی به دلایل مشخص وجود دارد. بنابراین، لازم به ذکر است که اعاده دادرسی فقط نسبت به آرا صادر می‌شود و شامل قرارها نمی‌گردد و همچنین حکم صادره باید قطعی شده باشد. در فرآیند اعاده دادرسی، پرونده مجدداً به دادگاه صادرکننده حکم قطعی ارسال می‌شود.
انواع اعاده دادرسی (حقوقی و کیفری)
اعاده دادرسی در امور حقوقی بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران تحت شرایط خاصی امکان‌پذیر است. مطابق با ماده ۴۲۶ این قانون، برخی از مهم‌ترین شرایط لازم برای تجویز اعاده دادرسی در پرونده‌های حقوقی به شرح زیر است:
- موضوع دعوا: اگر آنچه که در دعوای حقوقی مورد حکم قرار گرفته است، موضوع دعوای خواهان نباشد، می‌توان درخواست اعاده دادرسی داد. به عنوان مثال، اگر خواسته خواهان الزام به تنظیم سند رسمی باشد، اما دادگاه در خصوص پرداخت اجرت‌المثل ایام تصرف حکم صادر کند، این حکم قابل اعاده دادرسی است.
- حکم بیش از خواسته: اگر حکم صادر شده در خصوص خواسته‌ای بیشتر از آنچه که مورد تقاضای خواهان بوده، صادر شود، این نیز موردی برای تجویز اعاده دادرسی است. مثلاً اگر زوجه برای مطالبه ۱۰۰ سکه بهار آزادی از ۲۰۰ سکه‌ای که به عنوان مهریه تعیین شده، دادخواست دهد و دادگاه شوهر او را به پرداخت بیش از ۵ سکه محکوم کند، می‌توان درخواست اعاده دادرسی کرد.
- تضاد در مفاد حکم: در صورتی که در مفاد یک حکم به خاطر استناد به قوانین یا اصول اشتباه، تضاد وجود داشته باشد، این نیز می‌تواند دلیل تجویز اعاده دادرسی باشد.
- مدارک جعلی: اگر ثابت شود مدارکی که مورد استناد حکم دادگاه قرار گرفته‌اند، جعلی هستند، محکوم‌علیه می‌تواند درخواست اعاده دادرسی را به دادگاه تقدیم کند.
جهات اعاده دادرسی
برای اینکه محکوم‌علیه و متضرر از حکم در دعوای حقوقی بتوانند دادخواست اعاده دادرسی بدهند، باید دادخواست آن‌ها منطبق با یکی از موارد اعاده دادرسی در ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری و ماده ۴۲۶ آیین دادرسی مدنی باشد. در این موارد برای ارائه اسناد و ادله محکم و رسیدن به نتیجه مطلوب، بهتر است با بهترین وکیل در تهران و یا دیگر شهرها، مشاوره داشته باشید.
اعاده دادرسی در امور کیفری
جهات اعاده دادرسی در امور کیفری طبق ماده ۴۷۴ آیین دادرسی کیفری به شرح زیر است:
- زنده بودن محکوم‌علیه: اگر کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن آن شخص محرز شود.
- عدم امکان انتساب جرم به چند نفر: اگر چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به‌گونه‌ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
- تعارض احکام: اگر شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضایی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به‌طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی‌گناهی یکی از آنان محرز شود.
- احکام متفاوت: اگر درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
- استفاده از اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع: اگر در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
- واقعه یا ادله جدید: پس از صدور حکم قطعی، اگر واقعه جدیدی حادث شود یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی‌گناهی محکوم‌علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
- عدم ارتکاب جرم یا مجازات نامتناسب: اگر عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.
این جهات به محکومین این امکان را می‌دهد که در صورت وجود شرایط فوق، درخواست اعاده دادرسی کنند و دوباره پرونده آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد. اگر در تهران هستید، برای دریافت مشاوره حقوقی می‌توانید از پیج بهترین وکیل اعاده دادرسی در تهران بازدید کنید.
مهلت درخواست اعاده دادرسی حقوقی و کیفری
مهلت درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه است. این مهلت به شرح زیر تعیین می‌شود:
- نسبت به آرای حضوری قطعی: از تاریخ ابلاغ حکم.
- نسبت به آرای غیابی: از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر.
در مواردی که درخواست‌کننده اعاده دادرسی عذر موجهی داشته باشد، لازم است دلایل عذر خود را در دادخواست به دادگاهی که مسئول رسیدگی به اعاده دادرسی است، ارائه کند. دادگاه ابتدا به ادعای وجود عذر رسیدگی می‌کند و اگر عذر را موجه تشخیص دهد، قرار قبول دادخواست اعاده دادرسی صادر می‌کند. سپس دادخواست را از نظر انطباق با جهات اعاده دادرسی بررسی کرده و در نهایت قرار قبول یا رد اعاده دادرسی را صادر خواهد کرد (ماده 427 و 306 قانون آیین دادرسی مدنی).
همچنین، مهلت‌های مقرر در مواد 428، 429 و 430 قانون آیین دادرسی مدنی نیز بر اساس این اصل تعیین شده است و هیچ مهلتی علیه کسی که قادر به استفاده از آن نیست، آغاز نمی‌شود.
انواع اعاده دادرسی
اعاده دادرسی در قانون آیین دادرسی کیفری جمهوری اسلامی ایران به دو نوع تقسیم می‌شود:
اعاده دادرسی عادی
این نوع اعاده دادرسی به دلایل و جهات مشخصی که در ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است، صورت می‌گیرد. شامل مواردی مانند زنده بودن محکوم‌علیه، تعارض احکام و ارائه ادله جدید است.
اعاده دادرسی فوق العاده
این نوع اعاده دادرسی به دلایل خاص و استثنائی که در قانون پیش‌بینی شده است، انجام می‌شود. معمولاً شامل مواردی است که به طور خاص در قوانین دیگر یا در شرایط خاصی تعریف شده‌اند و ممکن است شامل مواردی چون نقض حقوق بشر یا عدم رعایت اصول دادرسی عادلانه باشد.
شرایط اعاده دادرسی
شرایط اعاده دادرسی به‌طور کلی شامل موارد زیر است: نخست، بر اساس ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی تنها در صورت وجود یکی از جهات قانونی مشخص شده امکان‌پذیر است. این جهات شامل وجود اشتباه در حکم، ارائه مدارک جدید، تضاد در احکام، و نقص در روند دادرسی می‌شود. دوم، درخواست اعاده دادرسی باید به‌طور کامل و صحیح تنظیم شود؛ هرگونه نقص یا ابهام در درخواست می‌تواند منجر به رد آن گردد. سوم، رعایت مهلت قانونی ضروری است؛ درخواست باید در مهلت مقرر ارائه شود و عدم رعایت آن می‌تواند موجب ابطال درخواست شود. چهارم، شخص متقاضی باید دلایل موجه و قانع‌کننده‌ای برای درخواست اعاده دادرسی ارائه دهد که ضرورت بررسی مجدد پرونده را نشان دهد. در نهایت، در صورتی که حکم جدیدی در مورد همان موضوع صادر شده باشد، امکان اعاده دادرسی وجود ندارد. با رعایت این شرایط، طرفین دعوا می‌توانند درخواست خود را به دادگاه ارائه دهند و در صورت پذیرش، پرونده مجدداً مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
دلایل رد اعاده دادرسی
پس از رد درخواست اعاده دادرسی، به این معناست که دادگاه به دلایل مشخصی که در قانون تعیین شده، درخواست بررسی مجدد پرونده را قبول نکرده است. در این بخش، شرایط و موارد رد درخواست اعاده دادرسی را بررسی می‌کنیم:
- نقص در درخواست:
– اگر شخص مایل به اعاده دادرسی، درخواست خود را به طور کامل و صحیح تکمیل نکند، دادگاه موظف است قرار رد درخواست اعاده دادرسی را صادر کند. این نقص می‌تواند شامل عدم ارائه مستندات لازم یا ابهام در متن درخواست باشد.
- عدم ارائه شروط لازم:
– اگر خواهان اعاده دادرسی، یکی از شروط لازم برای اعاده دادرسی را که قبلاً ذکر شده است، به دادگاه ارائه ندهد، دادگاه هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای پذیرش درخواست نخواهد داشت. در این صورت، دادگاه پس از بررسی، درخواست اعاده دادرسی را رد خواهد کرد.
- عدم رعایت مهلت قانونی:
ارائه درخواست اعاده دادرسی باید در مهلت مقرر قانونی انجام شود. اگر شخصی که اعاده دادرسی را خواستار است، در زمان مقرر اقدام نکند، درخواست او ابطال خواهد شد. البته اگر دلیل قانونی موجهی برای عدم اقدام در موعد قانونی داشته باشد، می‌تواند برای اعاده دادرسی در خارج از مهلت قانونی اقدام کند.
- ابلاغ رد درخواست:
در صورت وجود موارد رد درخواست اعاده دادرسی، دادگاه ممکن است رد دادخواست را تصویب کند. این تصمیم به وسیله پیامک از طریق سامانه ثنا به طرفین ابلاغ خواهد شد.
اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر
اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر به معنای درخواست بررسی مجدد یک حکم صادره از دادگاه بدوی است که به دلیل وجود اشتباهات یا نواقصی که ممکن است بر نتیجه تأثیر گذاشته باشد، ارائه می‌شود. این فرآیند شامل شرایط خاصی است که باید رعایت شوند، از جمله وجود جهات قانونی، تکمیل صحیح درخواست، رعایت مهلت قانونی و ارائه دلایل موجه. جهات قانونی برای اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر شامل اشتباهات محاسباتی، ارائه مدارک جدید، تضاد در احکام و نقص در روند دادرسی است.
پس از ارائه درخواست، دادگاه تجدید نظر بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و در صورت تأیید درخواست، ممکن است حکم قبلی را نقض کرده و پرونده را به دادگاه بدوی برای رسیدگی مجدد ارجاع دهد. در نهایت، این دادگاه می‌تواند حکم جدیدی صادر کند، حکم قبلی را تأیید کند یا پرونده را به دادگاه بدوی بازگرداند. اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر ابزاری است برای حفظ عدالت و اطمینان از اینکه احکام صادره بر اساس واقعیت‌ها و شواهد صحیح اتخاذ شده‌اند. اگر در استان البرز هستید می‌توانید برای دریافت کمک وکلای خبره، از صفحه بهترین وکیل اعاده دادرسی در کرج و اگر در شهرهای دیگه هستید، از دیگر صفحات بهترین وکلای حقوقی وبسایت وکیلچی دیدن کنید.
کلام آخر
اعاده دادرسی در امور حقوقی و کیفری به عنوان یک روش فوق‌العاده و استثنایی برای اعتراض به رأی دادگاه شناخته می‌شود و این امکان را به طرفین دعوا می‌دهد که پس از صدور حکم قطعی، در صورت وجود شرایط خاص، پرونده خود را دوباره مورد بررسی قرار دهند. این روش هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی مدنی قابل استفاده است.
