ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به دادگاه اجازه می‌دهد تا با توجه به وضعیت مالی زوج، مهریه را به اقساط تقسیم کند.
مهریه یکی از ارکان مهم عقد نکاح در ایران است که به عنوان یک حق قانونی برای زنان شناخته می‌شود. با این حال، در برخی مواقع، زوج ممکن است به دلایل مالی نتواند مهریه را به صورت یکجا پرداخت کند. در چنین شرایطی، قسط‌بندی مهریه به عنوان یک راهکار قانونی مطرح می‌شود تا ضمن حفظ حقوق زن، به زوج نیز فرصتی برای پرداخت فراهم کند. این فرایند شامل مراحل مختلفی از جمله ثبت درخواست در دادگاه خانواده، بررسی وضعیت مالی زوج و صدور حکم قسط‌بندی است که به منظور تسهیل پرداخت مهریه طراحی شده است.
قسط بندی مهریه به چه صورت است؟
قسط‌بندی مهریه به شرایط خاصی وابسته است، به‌ویژه در صورتی که مرد دارای اموال قابل توقیف باشد. به عبارت دیگر، اگر مرد مالک اموالی مانند ملک، زمین، مغازه، خودرو یا سهام باشد، زن میتواند مهریه خود را به اجرا بگذارد و نسبت به توقیف این اموال اقدام کند. بنابراین، در صورتی که مرد دارای اموالی باشد که جزء مستثنیات دین محسوب نمی‌شوند، امکان قسط‌بندی پرداخت مهریه برای او وجود ندارد.
مستثنیات دین به اموالی اطلاق می‌شود که قانون اجازه توقیف آن‌ها را نمی‌دهد و زن نمی‌تواند این اموال را برای دریافت مهریه توقیف کند. این قاعده قانونی برای مهریه در ازدواج موقت و دائم یکسان است و تفاوتی در این زمینه وجود ندارد.
ماده (۲۴) قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، اموال غیرقابل توقیف یا مستثنیات دین را شامل موارد زیر می‌داند:
1. منزل مسکونی مرد که ارزش غیرمتعارفی نداشته باشد.
2. وسایل ضروری زندگی که برای مرد و افراد تحت تکفل او الزامی است.
3. مواد غذایی ذخیره‌شده به میزان نیاز مرد و افراد تحت تکفلش.
4. وسایل و ابزار کار مرد که برای تأمین معاش او و خانواده‌اش ضروری است.
5. تلفن مورد نیاز مرد.
با این حال، اگر زن یا وکیل او اقدام به توقیف اموالی کند که در زمره مستثنیات دین نیستند و مرد نیز اموالی برای پرداخت باقیمانده مهریه نداشته باشد، او میتواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه یا درخواست قسط‌بندی مهریه را مطرح کند.
جدول اقساط مهریه 1403
عملاً چیزی به نام جدول اقساط مهریه وجود ندارد و شرایط پرداخت مهریه قسطی توسط قاضی پرونده بسته به شرایط زوجین مشخص می‌شود. قاضی با توجه به وضعیت مالی مرد، نیازهای زن و توافقات صورت‌گرفته، تصمیم‌گیری می‌کند. این فرآیند میتواند شامل تعیین مبلغ هر قسط، تعداد اقساط و زمان‌بندی پرداخت‌ها باشد. بنابراین، شرایط پرداخت مهریه قسطی به‌صورت موردی و با توجه به وضعیت خاص هر پرونده تعیین می‌شود.
اقساط ماهیانه مهریه و قانون یک چهارم حقوق
برای کارمندان دولت، چنانچه همسرشان تقاضای پرداخت مهریه را داشته باشد و زوج اموالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد و زوجه نیز نتواند تمکن مالی مرد را تا یک سال قبل از طرح دعوی اثبات کند، با توجه به میزان مهریه و حقوق ماهیانه وی، برای پرداخت مهریه از حقوقشان کسر می‌شود.
این فرآیند به این صورت است که با درخواست زوجه و بررسی دادگاه، طبق ماده ۴۹ قانون احکام مدنی، میزان مشخصی از حقوق او (بسته به داشتن یا نداشتن افراد تحت تکفل مانند زن و فرزند، ممکن است یک چهارم یا یک سوم باشد) طی هر ماه پیش از واریز شدن به حساب خودش کسر می‌شود و به حساب زن واریز می‌گردد. این اقدام به‌منظور حمایت از حقوق مالی زن و تأمین نیازهای او در شرایط عدم توانایی مالی مرد انجام می‌شود.
زمانی که موضوع طلاق مطرح می‌شود و مهریه زن عندالمطالبه باشد، اگر مرد بیکار باشد و هیچ منبع درآمدی نداشته باشد، در چنین شرایطی حتی اگر اعسار او توسط دادگاه پذیرفته شود، باز هم مرد وظیفه دارد بخشی از مهریه (پیش‌قسط) را به صورت نقد پرداخت کند و بقیه آن را با اقساط کمتر بپردازد.
گاهی پرداخت مهریه به‌صورت سالی یک سکه در نظر گرفته می‌شود. زیرا در قانون، حتی بیکاری زوج نیز مانع پرداخت مهریه نمی‌شود و فقط بر مبلغ اقساط تأثیرگذار است. به این معنا که مرد باید به هر نحو ممکن، حتی در شرایط بیکاری، بخشی از مهریه را پرداخت کند و این موضوع به‌منزله عدم مسئولیت او در قبال مهریه نیست.
رسیدگی به درخواست مهریه قسط بندی، در دادگاه به چه صورت است؟
رسیدگی به درخواست قسط‌بندی مهریه در دادگاه‌های ایران به این صورت است که زن ابتدا با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست خود را ثبت می‌کند. این درخواست باید به همراه مدارک لازم، از جمله سند ازدواج و مستندات مالی زوج، ارائه شود. پس از ثبت درخواست، دادگاه مدارک را بررسی کرده و در صورتی که شرایط قسط‌بندی مهریه محرز باشد، پرونده به جریان می‌افتد.
در مرحله بعد، دادگاه از طرفین (زن و مرد) دعوت می‌کند تا نظرات و دلایل خود را بیان کنند. این مرحله به دادگاه کمک می‌کند تا وضعیت مالی زوج و توانایی او برای پرداخت مهریه را ارزیابی کند. پس از بررسی‌های لازم، دادگاه تصمیم‌گیری می‌کند و اگر تشخیص دهد که زوج قادر به پرداخت یکجا نیست، حکم به قسط‌بندی مهریه صادر می‌کند. این قسط‌ها معمولاً بر اساس توان مالی زوج تعیین می‌شود و پس از صدور حکم، زمان‌بندی مشخصی برای پرداخت آن‌ها تعیین می‌شود.
عدم پرداخت قسط‌ها ممکن است منجر به توقیف اموال زوج شود. بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، در صورتی که زوج توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را نداشته باشد، دادگاه میتواند با توجه به وضعیت مالی او، مهریه را به اقساط تقسیم کند.
قسط‌بندی مهریه به این شکل انجام می‌شود که مرد ابتدا موظف به پرداخت یک پیش‌قسط بابت مهریه خواهد بود و سپس میتواند باقیمانده مهریه را در اقساط ماهانه یا چندماهه پرداخت کند. این فرآیند به مرد کمک می‌کند تا بار مالی پرداخت مهریه را به شکل قابل مدیریت‌تری تقسیم کند.
بعد از قسط‌بندی مهریه، مرد موظف است که مهریه را در اقساط تعیین‌شده پرداخت کند. در صورت تأخیر مرد در پرداخت پیش‌قسط و اقساط مهریه، زن یا وکیل او می‌توانند از دادگاه درخواست کنند که مرد را تا زمان پرداخت قسط مربوطه، حبس یا زندانی کند.
همچنین، در صورت تأخیر قابل توجه مرد در پرداخت اقساط مهریه، امکان مطالبه جریمه برای تأخیر ایجاد شده وجود دارد. لازم به ذکر است که اگر مهریه تا ۱۱۰ سکه پرداخت نشود، زن یا وکیل او می‌توانند درخواست جلب یا حبس مرد را به دادگاه تقدیم کنند. این قوانین به‌منظور حفظ حقوق مالی زن و تشویق مرد به انجام تعهدات مالی خود در نظر گرفته شده است.
در راستای قسط‌بندی مهریه، قوانین مشخصی وجود دارد که به این موضوع پرداخته‌اند . ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، به دادگاه اجازه می‌دهد تا با توجه به وضعیت مالی زوج، مهریه را به اقساط تقسیم کند. همچنین، ماده ۱۰۷۰ قانون مدنی به حق زن در دریافت مهریه و شرایط پرداخت آن اشاره دارد. این قوانین به ایجاد تعادل میان حقوق زن و شرایط مالی زوج کمک می‌کنند و فرآیند قسط‌بندی را تسهیل می‌نمایند.
قسط بندی مهریه در طلاق یک طرفه چگونه است؟
طلاق ممکن است به دو صورت انجام شود: یکجانبه از سوی مرد یا به‌صورت توافقی بین زوجین. در هر دو حالت، نحوه قسط‌بندی مهریه تفاوت اندکی دارد.
قسط بندی مهریه در طلاق از طرف مرد
اگر مرد درخواست طلاق را به‌صورت یکجانبه مطرح کند، دادگاه در زمان صدور رأی درباره طلاق، تکلیف پرداخت مهریه، نفقه و سایر حقوق مالی زن را مشخص می‌کند. مرد برای ثبت این طلاق باید در مرحله اول تمام حقوق مالی زن را پرداخت کند. اگر وضعیت مالی مرد اجازه پرداخت یکجای مهریه را ندهد، او میتواند دادخواست اعسار یا قسط‌بندی مهریه را به دادگاه تقدیم کند.
در صورتی که درخواست قسط‌بندی مهریه پذیرفته شود، مرد موظف است پیش‌قسط مهریه و سایر حقوق مالی زن، مانند نفقه و اجرت‌المثل، را پرداخت کند تا مقدمات ثبت طلاق فراهم شود. این روند به مرد کمک می‌کند تا بتواند بار مالی ناشی از طلاق را به شکل قابل مدیریت‌تری تقسیم کند.
آیا در طلاق توافقی قسط بندی مهریه امکان پذیر است؟
زوجین معمولاً خود یا از طریق وکیل در طلاق توافقی، تمام شرایط مالی ناشی از طلاق مانند مهریه، نفقه و اجرت‌المثل را با توافق یکدیگر تعیین می‌کنند. اگر توافق زن و مرد به‌گونه‌ای باشد که بخشی از مهریه پس از ثبت طلاق به‌صورت اقساطی پرداخت شود، این قسط‌بندی صحیح است و زن میتواند در طول مدت پرداخت اقساط مهریه با شخص دیگری ازدواج کند.
در طلاق توافقی، زن همچنین میتواند با بخشیدن مهریه یا قسمتی از آن، با قسط‌بندی باقیمانده مهریه موافقت کند. این نوع توافق به زوجین کمک می‌کند تا فرآیند جدایی را به شکل مسالمت‌آمیزتر و با شرایط مالی مناسب‌تری انجام دهند.
اموال قابل توقیف برای مهریه
اموال قابل توقیف برای مهریه شامل موارد زیر است:
- اموال منقول: این شامل اشیاء و دارایی‌هایی است که می‌توان آن‌ها را جابجا کرد، مانند خودرو، طلا، جواهرات و سایر اشیاء با ارزش.
- اموال غیرمنقول: این شامل املاکی است که نمی‌توان آن‌ها را جابجا کرد، مانند زمین، خانه و ساختمان‌ها.
- حساب‌های بانکی: موجودی حساب‌های بانکی زوج میتواند به عنوان اموال قابل توقیف برای پرداخت مهریه مورد استفاده قرار گیرد.
- سهم‌الشرکه در شرکت‌ها: اگر زوج دارای سهام یا سهم‌الشرکه در شرکت‌ها باشد، این سهام نیز میتواند توقیف شود.
- حقوق و مزایا: حقوق ماهیانه یا مزایای دیگر که زوج دریافت می‌کند، میتواند به عنوان منبع پرداخت مهریه مورد توقیف قرار گیرد.
- سایر دارایی‌ها: هر نوع دارایی دیگری که قابلیت توقیف داشته باشد و ارزش مالی داشته باشد، میتواند برای پرداخت مهریه مورد استفاده قرار گیرد.
کلام آخر
به‌طور کلی، موضوع مهریه، به‌خصوص در زمان طلاق، بسیار حائز اهمیت است و زوجین در بسیاری از موارد به دلیل ناآگاهی از حقوق خود و عدم اطلاع از قوانین مرتبط با مهریه، با مشکلات و چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند. بنابراین، توصیه ما این است که در این شرایط از مشاوره افراد متخصص مانند وکلا و مشاوران حقوقی بهره‌مند شوید.
مهریه یک دین مالی است که از زمان عقد بر عهده مرد قرار می‌گیرد و زن میتواند هر زمان که بخواهد، درخواست آن را مطرح کند. اگر مبلغ مهریه فراتر از توان مالی مرد باشد، امکان قسط‌بندی آن وجود دارد تا پرداخت آن برای او تسهیل شود. این قسط‌بندی به‌منظور حمایت از حقوق زن و جلوگیری از تضییع آن در شرایط مالی سخت مرد طراحی شده است.
معیار مشخصی در قانون وجود ندارد ولی در آمد مرد و گزارش گردش حساب وی و همچنین شرایط مالی زن میتواند به عنوان معیار در نظر گرفته شود.
اگر شرایط مالی مرد تغییر کند به طوری که قسط بندی کنونی ناعادلانه باشد می توان درخواست تعدیل مهریه کرد.
لیست گزارش اموال ، فیش حقوقی و همچینین استشهاد نامه می تواند برای نشان دادن وضعیت مالی مناسب باشد.
