در پرونده های کیفری، فرد مطرح کننده شکایت را شاکی و طرف مقابل او را متشاکی می نامند. در صورتی که رای دادگاه بر متهم شناخته شدن متشاکی باشد، وی محکوم به مجازات خواهد بود. پرونده های دارای شاکی خصوصی که جزو جرایم قابل گذشت باشند، تنها با جلب رضایت شاکی خاتمه پیدا می کنند. اما برای جلب رضایت وی راه های مختلفی وجود دارد که متشاکی باید از این راه ها استفاده نماید. میزان تاثیر رضایت شاکی در پرونده های قابل گذشت و پرونده های غیر قابل گذشت متفاوت است. در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه از شاکی رضایت بگیریم؟ اگر شما هم با چنین شرایطی رو به رو هستید و به دنبال بررسی همه جانبه این مسئله هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
رضایت نامه چیست؟
قانون گذار با توجه به اصل آزادی اراده اشخاص، هم حق طرح دعوا را برای فرد متضرر قائل شده است و هم حق رضایت را به او داده است. از نظر حقوقی، رضایت نامه سندی است که رضایت دهنده با امضای آن رضایت خود را نسبت به موضوع حقوقی مطرح شده در نامه اعلام می نماید.
رضایت نامه باید با اخلاق حسنه و نظم عمومی جامعه منطبق باشد و نمی تواند در مسیر نقض این قواعد و مقررات باشد. در صورتی که رضایت نامه مشمول موارد غیر قانونی و نامشروع باشد، باطل است و به هیچ وجه به آن ترتیب اثر داده نمی شود. همان طور که از نام این سند مشخص است، نامه ای است که رضایت فرد مورد نظر را منعکس می نماید، در نتیجه باید با اختیار کامل و بدون هیچ گونه جبری اقدام به امضای آن بنماید.
در همین راستا لازم است که امضا کننده رضایت نامه، به طور کامل در جریان مفاد سند قرار بگیرد. از نظر قانونی باید عواقب امضای رضایت نامه هم به فرد اطلاع داده شود. مورد مهم دیگر در خصوص رضایت نامه، قصد اجرای مفاد آن است. یعنی رضایت دهنده در هنگام امضای رضایت نامه باید قصد اجرای کامل موارد ذکر شده در آن را داشته باشد.
رضایت نامه می تواند به صورت رسمی و غیر رسمی باشد که نوع رسمی آن در دفترخانه تنظیم و ثبت می شود. رضایت نامه عادی توسط رضایت دهنده امضا می شود اما در دفترخانه ثبت نمی گردد. این سند حقوقی برای اهداف مختلف تنظیم و امضا می شود که یکی از انواع آن رضایت شاکی برای متشاکی است. این نوع رضایت موضوع مقاله ما است و این که چگونه از شاکی رضایت بگیریم. می توانید سایر مقالات ما را در سایت وکیل چی مطالعه نمایید و اطلاعات حقوقی را افزایش دهید.
چگونه از شاکی رضایت بگیریم؟
مطابق با قوانین حقوقی و مدنی کشور، جرایم دارای دو جنبه عمومی و اختصاصی می باشند. جنبه عمومی جرم به آن بخش از مجازات و پیگیری جرم مربوط می شود که در حیطه مسئولیت دولت می باشد و در واقع غیر قابل گذشت است. جنبه خصوصی مربوط به وجود شاکی خاصی نسبت به جرم رخ داده شده است. در جرایمی که جنبه خصوصی آن ها اهمیت بیشتری دارد، با رضایت شاکی پیگیری پرونده متوقف خواهد شد.
اعلام رضایت شاکی به دو صورت کتبی و شفاهی قابل اجرا است. در شیوه شفاهی برای رضایت، شاکی باید در دادگاه و دادسرا حضور یافته و در حضور قاضی، دادستان و یا بازپرس اعلام رضایت نماید. این موضوع توسط دادیاران ثبت و در پرونده قرار داده می شود. اما برای رضایت کتبی، شاکی هم می تواند از طریق محاکم قضایی و هم از طریق دفترخانه ها رضایت خود را اعلام نماید. در روش دفترخانه ای، شاکی به دفاتر اسناد رسمی مراجعه نموده و رضایت نامه تنظیم شده را امضا می نماید. سردفتر نیز باید رضایت نامه را تایید کند.
اما شاکی می تواند با مراجعه به شعب دادگاه و دادسرا هم رضایت کتبی خود را نسبت به متشاکی اعلام نماید که این روش هزینه ای کم تری را به دنبال دارد. رضایت شاکی به هر صورتی که ارائه گردد در پرونده ثبت خواهد شد. اگر موضوع پرونده جزو جرایم قابل گذشت باشد، پرونده در دادگاه مختومه خواهد شد. در دادسرا هم با رضایت شاکی، دادستان کیفر خواست را باطل نموده و قرار موقوف نمودن تعقیب را صادر می کند.
اما اگر جرم فرد غیر قابل گذشت باشد، یعنی جنبه عمومی دارد و با اعلام رضایت شاکی پرونده مختومه نخواهد شد. در این شرایط، به دلیل امکان تغییر مجازات، دادستان کیفرخواست جدیدی را صادر می نماید. سایر مراحل رسیدگی به پرونده در دادگاه و با توجه به نوع جرم مشخص می گردد.
شرایط رضایت شاکی
شاکی برای اعلام رضایت باید دارای شرایط تعیین شده در قانون باشد. در واقع رضایت وی در شرایطی قابل قبول است که اهلیت داشته باشد، یعنی شاکی عاقل، بالغ و رشید باشد. رضایت اعلام شده باید، واضح، صریح و روشن باشد و هیچ گونه ابهامی در آن وجود نداشته باشد. اگر برای گذشت و رضایت، شرطی تعیین شده باشد، آن رضایت در صورتی قابل قبول خواهد بود که شرط به علیه تحقق یافته باشد. در واقع رضایتی که با شرط و شروط همراه باشد، صریح شمرده نخواهد شد.
شاکی پس از اعلام رضایت نمی تواند آن را پس بگیرد، پس باید در اعلام آن دقت کافی را داشته باشد. در صورتی که شاکی قیم اتفاقی داشته باشد و رضایت توسط او ارائه شده باشد، نیاز به تایید دادستان دارد. مطابق با ماده 102 قانون مجازات اسلامی، هر گاه متضرران جرم چندین نفر باشند، تعقیب، رسیدگی پرونده و مجازات زمانی متوقف می شود که همه این افراد گذشت نموده و اعلام رضایت کنند. در واقع متشاکی باید رضایت تمام شاکیان را جلب نماید.
برخی موارد، رضایت به عهده وراث قرار می گیرد. در چنین شرایطی نیز، رضایت تمام وراث برای ثبت رضایت و متوقف شدن تعقیب متهم لازم و ضروری است. اگر همه وراث یا برخی از آن ها صغیر و یا مجنون باشند، رضایت باید از ولی آن ها گرفته شود. در نهایت نتیجه گیری می شود که اگر شاکی خود اهلیت داشته باشد رضایت او مورد قبول است. اگر خود او اهلیت نداشته باشد و یا رضایت به عهده افراد دیگر که اهلیت ندارند، واگذار شود، ولی آن ها می تواند در خصوص گذشت تصمیم گیری نماید. راه دیگر نیز این است که تا زمان بلوغ و یا افاقه در شرایط آن ها، منتظر بمانند.
تاثیر رضایت شاکی در جرایم قابل گذشت
طبق ماده 12 قانون آیین دادرسی کیفری در جرایم قابل گذشت، تعقیب متهم تنها در صورت شکایت شاکی آغاز می شود. توقف این تعقیب هم تنها با اعلام رضایت شاکی امکان پذیر می باشد. در نتیجه در خصوص چنین جرایمی، رضایت شاکی موجب متوقف شدن قرار تعقیب می باشد. شاکی می تواند قبل از صدور کیفرخواست برای اعلام رضایت اقدام نماید. به همین منظور وی باید قبل از صدور کیفر خواست، درخواست ترک تعقیب نماید. اما در چنین شرایطی، اگر شاکی از درخواست خود پشیمان شود می تواند تا مدت یک سال و تنها برای یک بار پس از صدور قرار ترک تعقیب درخواست تعقیب مجدد نماید.
در صورتی که طی مدت تعیین شده، فرد چنین درخواستی را مطرح نکند، دیگر امکان تعقیب مجدد وجود نخواهد داشت. شاکی می تواند قبل از صدور کیفر خواست و قبل از ارسال پرونده به دادگاه، گذشت نموده و اعلام رضایت کند. در این حالت، دادستان از کیفرخواست عدول نموده و قرار توقف تعقیب صادر می شود.
امکان اعلام رضایت توسط شاکی در دادگاه هم وجود دارد. در هر مرحله ای از پیگیری پرونده در دادگاه، شاکی می تواند به صورت کتبی و شفاهی رضایت خود را اعلام نماید. در این حالت پرونده مختومه خواهد شد. حتی پس از اتمام دادگاه و صدور حکم هم امکان رضایت دادن شاکی وجود دارد.
در این نوع از جرایم، رضایت یا عدم رضایت شاکی تکلیف پرونده را مشخص می نماید. متهم می تواند از طریق روش های مختلف رضایت شاکی را جلب نموده و از مجازات رها شود. در غیر این صورت تا زمان اعلام رضایت شاکی، متهم باید در حبس باشد.
تاثیر رضایت شاکی در جرایم غیر قابل گذشت
در جرایم غیر قابل گذشت، وجود شاکی تاثیری در آغاز دادرسی پرونده، ادامه آن و مجازات صادر شده نخواهد داشت. در این شرایط نیز شاکی می تواند در مراحل مختلف رضایت دهد اما میزان تاثیر این رضایت به اندازه جرایم قابل گذشت نمی باشد.
طبق ماده 284 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورت اعلام رضایت قطعی شاکی، دادستان می تواند در صورتی که شرایط صدور قرار تعلیق تعقیب وجود داشته باشد، از کیفرخواست عدول نموده و تعقیب را تعلیق نماید. صدور این قرار به معنی بسته شدن و مختومه شدن پرونده نخواهد بود، تنها برای مدتی تعقیب متهم تعلیق می شود.
اما اعلام رضایت شاکی در جرایم غیر قابل گذشت، بی تاثیر نیز نیست. در صورتی که این رضایت قبل از صدور حکم اعلام شود، دادگاه با توجه به این موضوع حکم متهم را صادر می نماید. قطعا حکم صادر شده در چنین شرایطی سبک تر از حکم بدون رضایت می باشد. اما در صورتی که شاکی پس از صدور حکم برای رضایت دادن اقدام کند، متهم می تواند درخواست تجدید نظر بدهد. در چنین شرایطی دادگاه تجدید نظر تشکیل شده و با توجه به رضایت شاکی، حکم جدید صادر می گردد. این شرایط ممکن است منجر به کاهش مجازات متهم شود.
در دادگاه تجدید نظر حضور دادستان و یا نماینده او لازم می باشد. قاضی با توجه به پرونده و اقتضای آن تخفیف های لازم را اعمال می نماید. ممکن است قاضی حکم جدیدی را که حاوی مجازات مناسب تری برای متهم است صادر می نماید. در واقع می توان گفت، در جرایم غیر قابل گذشت، متهم حتی پس از صدور حکم هم می تواند از رضایت شاکی بهره مند شود و مجازات کمتری را متحمل شود.
نکته مهم در هنگام رضایت دادن
متشاکی و فرد متهم از راه های مختلف برای جلب رضایت شاکی استفاده می نماید. برخی افراد از طریق ایجاد حس دلسوزی در شاکی، موفق به دریافت رضایت می شوند. اما افراد دیگری ممکن است با دادن وعده های مختلف مانند پول و بسیاری از موارد دیگر از شاکی رضایت بگیرند. اما این نکته حائز اهمیت است که شاکی پس از اعلام رضایت خود نمی تواند دوباره همان شکایت را مطرح نماید. از طرف دیگر ممکن است متشاکی نسبت به عمل کردن به وعده های خود بی توجه باشد و ضمانتی برای اجرایی شدن آن ها وجود ندارد. حال این سوال مطرح می شود که در چنین شرایطی چه باید کرد؟
راه حل این مشکل ارائه درخواست ترک تعقیب است. این دادخواست به معنی رضایت نخواهد بود و شاکی با اعلام این دادخواست سبب صدور حکم توقف تعقیب خواهد شد. اما در صورتی که متشاکی به تعهدات خود عمل ننماید، وی تا یک سال پس از صدور این حکم می تواند دوباره درخواست تعقیب را ارائه نماید. اما چند نکته در خصوص قرار ترک تعقیب وجود دارد که در این قسمت به آن ها اشاره می نماییم.
ارائه دادخواست ترک تعقیب تنها در مورد جرایم قابل گذشت امکان پذیر است.در خصوص جرایم غیر قابل گذشت چنین راه کاری وجود ندارد. شاکی برای ارائه این دادخواست تنها تا قبل از صدور کیفرخواست مهلت دارد و پس از آن چنین امکانی دیگر وجود ندارد. پس از آن دادستان می تواند حکم توقف تعقیب را صادر نماید. این دادخواست با رضایت تفاوت دارد، زمانی که شاکی رضایت می دهد یعنی متشاکی را بخشیده و دیگر امکان شکایت دوباره نخواهد داشت. اما در قرار ترک تعقیب، تنها بررسی پرونده متوقف شده و امکان درخواست تعقیب مجدد وجود دارد.
نقش وکیل در گرفتن رضایت از شاکی
رضایت گرفتن از شاکی کار دشواری است، البته این موضوع به جرم رخ داده هم بستگی دارد. طبیعی است که گرفتن رضایت در پرونده های قتل به مراتب سخت تر از دعاوی مربوط به مسائل مالی و غیره است. اما در پاسخ به این سوال که چگونه از شاکی رضایت بگیریم؟ باید گفت که نقش وکیل پرونده در این زمینه غیر قابل چشم پوشی است و وی می تواند در مسیر دریافت رضایت کمک موثری باشد.
معمولا در پرونده های کیفری، متهم برای رفع اتهام و در صورت عدم آن، برای کاهش مجازات به وکیل مراجعه می کنند. این وکلا با روند پرونده ها آشنا هستند و نمونه های بسیاری از چنین پرونده هایی را دیده اند. به همین دلیل آن ها با روش های جلب رضایت شاکیان آشنایی بیشتری دارند. علاوه بر آن وکلا با به کار بردن اصطلاحات حقوقی و به عنوان فردی متخصص در زمینه موارد قانونی، بیشترین تاثیر را بر طرف مقابل خود خواهند داشت.
بهترین وکیل شیراز می تواند به ایجاد یک توافق و سازش بین دو طرف که برای هر دو با منفعت همراه باشد، کمک کند. در این شرایط رضایت هر دو طرف جلب شده و منافعی برای هر یک از آن ها ایجاد می شود. از طرف دیگر، وکیل می تواند با توضیح عواقب عدم رضایت و طولانی بودن پروسه، شاکی را به رضایت و قبول توافقات مطرح شده تشویق نماید.
البته هزینه وکیل در چنین شرایطی ممکن است متفاوت باشد. گرفتن رضایت جزو وظایف وکیل محسوب نمی شود و وی ممکن است برای انجام این امور، درخواست حق الوکاله بیشتری داشته باشد. البته بسته به توافقی که توسط وکیل ایجاد می شود، این هزینه ها ممکن است مقرون به صرفه باشند.
تاثیر رضایت شاکی در حبس تعزیری
در جرایمی که مجازات آن ها حبس تعزیری است، رضایت شاکی می تواند موثر واقع شود. حبس تعزیری به مجازات هایی گفته می شود که میزان آن توسط قانون تعیین شده و در شرع حدی برای آن در نظر گرفته نشده است. تاثیر رضایت شاکی در حبس تعزیری هم به قابل گذشت بودن و غیر قابل گذشت بودن جرایم بستگی دارد. تاثیر رضایت در این جرایم هم مانند جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت می باشد.
در جرایم قابل گذشت، رضایت شاکی منجر به توقف تعقیب خواهد شد و در جرایم غیر قابل گذشت باعث تخفیف در مجازات می گردد. نکته مهم در خصوص چنین موضوعاتی این است که قانون گذار تعداد جرایم قابل گذشت را افزایش داده است و جرایمی را به این دسته اضافه نموده است.
کلام آخر
در این مقاله به این سوال پاسخ دادیم که چگونه از شاکی رضایت بگیریم؟ و جوانب گوناگون این موضوع را مورد بحث قرار دادیم. می دانیم که تاثیر رضایت شاکی در شرایط متشاکی بسته به نوع جرم رخ داده است. در برخی پرونده ها که جرایم آن ها قابل گذشت است، رضایت شاکی نقش تعیین کننده دارد اما در جرایم غیر قابل گذشت ممکن است تاثیر چندانی نداشته باشد. شاکی می تواند برای ایجاد حق ادامه شکایت برای خود، به جای رضایت اقدام به ارائه دادخواست ترک تعقیب نماید. در این شرایط پیگیری پرونده متوقف شده اما شاکی تا یک سال بعد از صدور این قرار تنها برای یک بار اجازه درخواست تعقیب مجدد را خواهد داشت.
امیدواریم اطلاعات جمع آوری شده در این مقاله برای شما آموزنده بوده باشد و اطلاعات شما را افزون نموده باشد. از همراهی شما صمیمانه سپاس گزاریم و در سایت وکیل چی پذیرای پیشنهادات و نظرات ارزنده شما عزیزان هستیم.
