یکی از مواردی که در هنگام طلاق و اجرای صیغه مورد توجه قرار می‌گیرد و جزو دغدغه های زوجین است، عده طلاق می باشد. از آنجا که مسئله طلاق در کشور ما با احکام دینی ادغام شده است و برگرفته از شرع می باشد، عده طلاق نیز عضو جدا ناپذیر احکام طلاق می باشد. ایام عده تقریبا در تمامی مذاهب و ادیان حتی به جز اسلام نیز وجود دارد. هنگامی که زن و شوهر از هم جدا می شوند و یا زمانی که مرد فوت می کند، زن برای مدت مشخصی در دوره عده قرار می گیرد. زن برای این مدت می تواند درخواست نفقه کند. البته تمام این موارد، شرایط و قوانین خاص خود را دارد که ما در این مقاله به آن می‌پردازیم، پس در ادامه همراه ما باشید.
منظور از عده طلاق چیست؟
زمانی که زن و شوهر به دلایل مختلف تصمیم می گیرند که ادامه زندگی خود را به تنهایی و یا با شخص دیگری بگذرانند و امیدی برای باهم بودن نمی بینند، تصمیم به جدایی می گیرند. طبق قوانینی که در انواع طلاق وجود دارد، ممکن است علت طلاق دلایل مختلفی باشد. پس در نتیجه احکام صادره برای آن ها نیز با یکدیگر متفاوت می شوند.
در برخی از طلاق ها، بلافاصله بعد از جاری شدن صیغه، زن و شوهر به یکدیگر نامحرم می شوند و نمی توانند به هم رجوع کنند. با توجه به انواع طلاق که از نوع بائن و رجعی می باشد، در طلاق بائن زن در بسیاری از موارد عده ندارد، ولی در طلاق رجعی عده بعد از طلاق وجود دارد.
حال می خواهیم بگوییم منظور از عده چیست؟ عده مدت زمانی است که زن بعد از جدایی از همسر خود باید منتظر بماند. مطابق با ماده 1150 قانون مدنی کشور، عده این گونه تعریف می شود: عده مدت زمانی است که بعد از طلاق تا پایان آن، زن نمی تواند با شخص دیگری عقد و نکاح برقرار کند.
عده یکی از مسائل بسیار مهم در احکام و قوانین طلاق در بسیاری از مذاهب اسلامی می باشد. اختلافات موجود در مورد عده بین ادیان مختلف، بر سر جزئیات است. ممکن است زمان انتظار به عنوان عده طلاق و یا عده وفات در نظر گرفته شود. در قرآن نیز در مورد عده طلاق برای زن و مدتی که آن را باید نگه دارد، آیه هایی بیان شده است. طبق گفته های قرآن، عده زن مدت سه ماه یعنی سه بار پاکی از عادت ماهانه می باشد. در قرآن تاکید شده است که زن این مدت را حتما نگه دارد. علت اصلی تاکید بر روی نگه داری عده، تعیین بارداری زن می باشد که مشکلی در این زمینه پیش نیاید. به همین دلیل است که برای زن باکره و یا یائسه عده در نظر گرفته نمی‌شود.
برای دریافت اطلاعات درباره قانون جدید طلاق و مهریه به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
مدت زمان عده طلاق چقدر است؟
عده طلاق مدت زمانی است که به زوجین داده می شود که برای پشیمانی و برگشت به زندگی مجدد از نو تصمیم بگیرند. در این مدت زمان مرد می تواند به همسر خود رجوع کند و زندگی را مجددا آغاز کند و از هم پاشیدگی خانواده جلوگیری کند. در مورد مدت زمان طلاق قوانینی وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم:
به موجب ماده 1152 قانون مدنی کشور، در خصوص طلاق و عده آن این گونه بیان شده است: عده طلاق و باطل شدن عقد و زمان انقضای آن به مدت 3 طهر است، مگر این که زن در دوران یائسگی باشد که در این صورت این مدت زمان 3 ماه می باشد. در مورد خانم های باردار نیز عده طلاق به زمان وضع حمل او تغییر می یابد.
طبق ماده 1155 قانون مدنی کشور، عده در خصوص زنان یائسه و باکره این گونه معنی می شود: اگر زن و شوهر رابطه ای با یکدیگر نداشته باشند و یا این که زن یائسه شده باشد، عده طلاق برای آن ها در نظر گرفته نمی‌شود. اما عده وفات در هر دو مورد باید لحاظ شود.
همچنین در قانون 1156 مدنی کشور آمده است که در مورد زنی که شوهر او مفقودالاثر شده باشد، مدت عده این طور تعیین می شود: زنی که شوهرش غایب باشد و قاضی حکم طلاق غیابی از طرف زن را صادر کرده باشد، باید به مدت عده وفات بعد از طلاق، خود را نگه دارد.
به موجب ماده 1157 قانون مدنی کشور، اگر در مورد رابطه زنی با کس دیگری شبه وجود داشته باشد، باید عده طلاق را نگه دارد. عده طلاق فقط شامل حال خانم ها می باشد که در صورت جدایی و وفات مرد باید نگه دارد و نوعی مانع برای آغاز یک زندگی جدید محسوب می شود. در واقع دلایلی که نگه داشتن عده را برای زن واجب می کند، موارد زیر می باشد:
- تعیین مدتی برای بازگشت به زندگی و تصمیم برای ادامه آن
- اختلاط نسل و اطمینان از عدم بارداری زن از همسر قبلی
- تعیین زمانی برای وضع حمل زن در صورت باردار بودن و پیشگیری از آسیب های وارده به فرزند
احکام وارده در عده طلاق زن
در زمینه عده طلاق برای زن و مرد احکامی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. این احکام شامل موارد زیر می باشد:
- مطابق با ماده 1148 قانون مدنی کشور، اگر طلاق از نوع رجعی باشد، شوهر این امکان را دارد که در مدت زمان عده طلاق به زن رجوع کند و رابطه زناشویی را دوباره ایجاد کند. این برگشت تشریفاتی ندارد و مردی که قصد بازگشت به زندگی را داشته باشد، می تواند بدون موافقت همسر به زندگی برگردد، اما باید در این مدت نفقه زن را پرداخت کند.
- همان طور که گفته شد، عده طلاق سه طهر می باشد. یعنی وقتی بعد از جاری شدن صیغه طلاق زن عادت ماهیانه شود و پاک شود این طهر اول می شود. اگر دوباره عادت ماهیانه شود و پاک شود طهر دوم است و پس از پاکی از عادت ماهیانه سوم، بلافاصله بعد از پایان دوره و پاکی به هنگام ورود به دوره چهارم عده طلاق تمام می شود.
- اگر زن در زمان جدایی حامله باشد، باید عده خود را تا به دنیا آمدن بچه نگه دارد، حال ممکن است این مدت زمان بیش از 3 بار پاکی باشد. اما اگر زن یائسه شده باشد، به دلیل نداشتن دوره ماهیانه، عده او سه ماه کامل می باشد.
- طبق ماده 1156 قانون، اگر شوهر زنی او را ترک کرده باشد و این مدت هیچ خبری از او در دست نداشته باشد، مرد مفقودالاثر حساب می شود و وقتی قاضی حکم طلاق زن را صادر کند، باید به مدت زمان عده فوت منتظر بماند. مطابق ماده 1029 قانون مدنی، مدت زمان مفقودالاثری مرد، غایب بودن او به مدت 4 سال تمام می باشد و پس از آن زن می تواند دادخواست طلاق را به مراجع قضایی ارائه دهد. پس از ارائه دادخواست طلاق، زن باید سه بار آگهی گم شده را در فاصله های یک ماه در روزنامه های کثیرالانتشار تهران ثبت کند. زوجه بعد از آخرین آگهی، باید یک سال منتظر بماند و اگر خبری از همسرش نشد می‌تواند از او طلاق بگیرد و پس از گذراندن دوره عده مجددا ازدواج کند.
- همچنین طبق ماده 1152 قانون مدنی کشور، مدت زمان نگه داشتن عده در ازدواج موقت و یا همان صیغه موقت، در صورتی که زن باردار نباشد دو پاکی یعنی دو طهر است، مگر این که زن یائسه شده باشد که در این صورت عده 45 روز می شود. اما اگر زن باردار باشد باید تا پایان زایمان منتظر بماند.
منظور از عده وفات چیست؟
وفات یکی از دلایلی است که بر اثر آن زن و شوهر به اجبار از یکدیگر جدا می شوند و زن باید بعد از فوت همسرش مدتی را به عنوان عده نگه دارد. عده وفات با عده طلاق متفاوت است: عده وفات از عده طلاق طولانی تر است. همچنین تفاوت دیگری که عده طلاق و وفات با هم دارند این است که زن یائسه و باکره بعد از طلاق نیازی به نگه داشتن عده ندارند، ولی در زمان فوت همسر نباید در زمان عده ازدواج کنند و رابطه ای داشته باشند.
فلسفه و علت نگه داشتن عده بعد از وفات همسر توسط زن به دلیل مسائلی مانند بارداری و مسائل جنسی و یا منتظر ماندن برای پشیمانی و برگشت به زندگی نیست، بلکه جهت حفظ وفاداری به همسر و حرمتی است که برای او قائل می شود. قوانینی برای عده فوت مورد توجه است که به شرح زیر می باشد:
طبق ماده 1154 قانون مدنی کشور، نگه داشتن عده وفات چه در عقد دائم و چه موقت، به مدت 4 ماه و 10 روز می باشد و اگر زن باردار باشد تا وقتی که بچه به دنیا بیاید باید منتظر بماند. حال اگر فرزند قبل از مدت 4 ماه و 10 روز به دنیا بیاید، زن ملزم است که تا پایان مدت زمان عده اش منتتظر باشد. مثلا اگر فرزند یک ماه بعد از فوت پدرش به دنیا بیاید، زن باید 3 ماه و 10 روز دیگر منتظر بماند.
اگر زن غیر مدخوله باشد، یعنی بین زن و شوهر رابطه برقرار نشده باشد، در طلاق نیازی نیست که عده را نگه دارد، ولی از آنجا که عده وفات برای حفظ حرمت متوفی و احترام به زندگی مشترک است باید عده را نگه دارد. در خصوص زنان یائسه نیز همین طور می باشد.
دلایل نگه داشتن عده از نظر احکام دینی
علت این که آنقدر در دین اسلام بر نگه داشتن عده تاکید شده است، به دلایل زیر می باشد:
یکی از حکمت هایی که نگه داشتن عده را برای زن واجب می کند، جلوگیری از اختلاط نطفه ها در رحم زن بر اثر رابطه می باشد. مدتی که در نظر گرفته می‌شود یعنی همان سه طهر، برای این است که اگر فرزندی به دنیا آمد تعیین شود که پدر او چه کسی است و در آینده مسئله ای به وجود نیاید. زیرا بسیار پیش آمده است که با وجود پیشگیری های انجام شده زن باردار شده باشد.
تاکید بر نگه داری عده وفات به مدت 4 ماه 10 روز توسط زن، حفظ حرمت زندگی مشترکی است که باهم داشتند. زن باید احترام همسر خود را حفظ کند و با ازدواج سریع خود باعث جریحه دار شدن عواطف نزدیکان فرد متوفی نشود. در آیه 234 سوره بقره خداوند بعد از پایان دوره عده به زن اجازه ازدواج مجدد را می دهد و از این رو کسانی که با خودخواهی حق داشتن زندگی مجدد را از زنانی که همسرشان فوت شده است می گیرند، سرزنش می کند و به زنان مجوز می دهد.
حکمت دیگر نگه داشتن عده، حفظ منزلت اجتماعی زنان است. چرا که دین اسلام همیشه تاکید ویژه ای بر حفظ عزت زن مثل حجاب، نگه داشتن عده و … دارد تا بتواند از سوء استفاده هایی که ممکن است از زنان شود، پیشگیری کند.
نگه داشتن عده طلاق در چه زمانی واجب نیست؟
بر اساس قوانین حاکم بر کشور در صورتی که زنان شرایط زیر را داشته باشند، نیازی نیست که عده طلاق را نگه دارند. این شرایط شامل موارد زیر می باشند:
- زنانی که یائسه شده باشند. اگر زنی در دوره یائسگی قرار بگیرد به دلیل این که دیگر احتمال بارداری برای او وجود ندارد اجباری برای نگه داشتن عده نیست. چرا که خطر اختلال نطفه در این موارد پیش نمی آید.
- زنان باکره، زنانی که در دوره ازدواج خود غیر مدخوله مانده اند و با همسر خودشان رابطه ای نداشته اند، لزومی به نگه داشتن عده ندارند. چرا که احتمال این که از همسر قبلی شان دارای فرزند باشند وجود ندارد.
- زنانی که رحم ندارند. اگر زنی رحم خود را در آورده باشد و یا مشکلی وجود داشته باشد، نیازی نیست که عده نگه دارد. چرا که فاقد رحم بودن، احتمال حاملگی را به صفر می رساند.
- زنانی که قبل از 9 سالگی از همسر خود جدا شده باشد. به دلیل این که در این سن زن نمی تواند باردار شود، نگه داشتن عده برای زن معنایی ندارد.
برای داشتن اطلاعات کامل درباره لیست دادگاه های تهران به مقاله مربوطه مراجعه کنید.
کلام آخر
در این مقاله در مورد عده ای که زن باید بعد از طلاق نگه دارد، صحبت کردیم. عده بعد از طلاق یکی از قوانین و احکام جدایی می باشد و زن برای جلوگیری از اختلاط نطفه ها و احتمال بارداری باید آن را حفظ کند. علاوه بر عده طلاق، عده وفات نیز در این مقاله توضیح داده شد. امیدواریم مطالب ذکر شده برای شما مفید بوده باشد.
از این که تا پایان مقاله همراه ما بودید از شما سپاس گزاریم. برای ارائه نظرات و انتقادات خود با سایت وکیل چی در ارتباط باشید. برای مشاهده مقاله بهترین موسسه حقوقی در تهران کلیک کنید.
عدّه لازم نیست؛ هر چند دخول حاصل شده باشد.
بله، چه زن باردار شود و چه باردار نشود، باید عده نگه داشته شود.
