چگونه ضرر و زیان ناشی از جرم را مطالبه کنیم؟⭐【1403】⚖️

برخی از جرایمی که توسط مجرمین انجام می‌شود، علاوه بر آسیب به امنیت جامعه، ممکن است خسارت‌های مادی و معنوی مختلفی را به سایر افراد وارد کند. قانون، در چنین شرایطی، امکان طرح دعوای خصوصی بر علیه مرتکب را برای فرد خسارت‌دیده در نظر گرفته است. این شخص می‌تواند علاوه بر طلب مجازات مجرم، جبران خسارت‌های وارده را نیز خواستار شود. در این مقاله به بررسی نحوه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم و همچنین مرجع پیگیری شکایت ضرر و زیان می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

نحوه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم

در صورتی که جرم رخ داده شده، سبب ورود آسیب‌های مختلف جسمی، مالی و یا غیره به فرد دیگری شده باشد، وی می‌تواند تقاضای جبران این خسارات را داشته باشد. فرد متضرر می‌بایست با عنوان مدعی خصوصی از مجرم طرح شکایت کند و از وی خسارت دریافت نماید. به همین منظور، شاکی باید دادخواست خود را مطابق قانون و با کمک بهترین وکیل کیفری در کرج تنظیم نموده و به دادگاه ارائه نماید.

لازم به ذکر است که مدعی خصوصی باید با ارائه مدرک، ارتباط بین خسارات وارد شده و وقوع جرم را اثبات کند. برای دریافت خسارت، می‌بایست تشریفات لازم از جمله ارائه دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی انجام شود.

نحوه محاسبه و صدور حکم به جبران ضرر و زیان ناشی از جرم

یکی از مهم‌ترین بخش‌های جبران خسارت ناشی از جرم و کلاهبرداری، نحوه محاسبه خسارت است؛ به گونه‌ای که خسارت متناسب با جرم باشد. ضرری که متوجه فرد قربانی می‌شود ممکن است به صورت مادی یا معنوی باشد؛ در هر یک از این حالات، جبران خسارت به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود.

در صورتی که خسارت وارد شده به فرد بزه‌دیده، معنوی باشد، یعنی ضرری به آبرو و اعتبار وی وارد شده باشد؛ جبران خسارت از طریق مالی امکان‌پذیر نیست. در چنین شرایطی، قاضی با توجه به موضوع، دستور جبران از طریق عذرخواهی، نشر در مطبوعات و روش‌های دیگر را صادر می‌نماید. اگر خسارت وارد شده مالی باشد، با توجه به میزان خسارت، باید جبران صورت بگیرد.

تقدیم دادخواست ضرر و زیان

اولین گام برای دریافت ضرر و زیان ناشی از جرم، تهیه دادخواست و تقدیم آن به مراجع مربوطه می‌باشد. تنظیم دادخواست از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا مسیر پرونده را مشخص می‌کند. این درخواست باید حاوی اطلاعاتی مانند مشخصات طرفین، درخواست صریح و شفاف شاکی و مدارک مورد نیاز باشد.

 لازم است که تدوین دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم، توسط بهترین وکیل کیفری در تهران انجام شود تا با تقدیم یک دادخواست اصولی، شانس حصول نتایج مطلوب، افزایش یابد. این درخواست باید از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت شده و به مراجع مربوطه که صلاحیت رسیدگی به این دعوا را دارند، ارسال گردد.

شیوه طرح شکایت ضرر و زیان ناشی از جرم

فردی که از جرم فردی دیگر متضرر می‌شود، امکان طرح دعوای عمومی و خصوصی بر علیه مجرم را به طور همزمان خواهد داشت. در واقع، این فرد، به تبع دعوای عمومی، دعوای خصوصی خود را نیز در مورد جبران خسارت در دادگاه کیفری مطرح می‌کند. در این شرایط، فرد متضرر می‌تواند دعوای جبران خسارت خود را از طریق دادگاه حقوقی و به طور مستقل پیگیری کند.

می‌توان گفت، این حق به فرد قربانی داده می‌‌شود که با میل خود، شکایت را از طریق مرجع حقوقی و یا کیفری پیگیری کند؛ حق انتخاب در این شرایط با شاکی می‌باشد. نحوه پیگیری شکایت در هر یک از این محاکم روند خاص خود را دارد.

در قانون

با توجه به ماده 16 قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که دادخواست خسارت ناشی از جرم در ابتدا در دادگاه حقوقی مطرح شود، این درخواست دیگر از طریق دادگاه کیفری قابل پیگیری نیست؛ مگر این‌که مدعی در طی روند پیگیری پرونده، متوجه شود که موضوع پرونده دارای جنبه کیفری می‌باشد. در این صورت، متضرر می‌بایست، دادخواست خود را مرجوع کرده و سپس آن را در دادگاه کیفری پیگیری کند.

در صورتی که دعوای جبران خسارت، در ابتدا در دادگاه کیفری مطرح شود و پیگیری آن زمان‌بر باشد، شاکی می‌تواند دادخواست خود را از دادگاه کیفری پس گرفته و آن را از طریق محاکم حقوقی پیگیری نماید.

پیشینه

در گذشته، در صورت تبرئه متهم از جرم، دادگاه جزایی، اجازه رسیدگی به دعوای جبران خسارت را نداشت. این ممنوعیت از طریق قانون اصول محاکمات جزایی برای دفاع از منافع مجرم ایجاد شده بود. طبیعی است که در چنین شرایطی، دادگاه کیفری نمی‌توانست به این دادخواست رسیدگی کند؛ در نتیجه طرح دعوای جبران ضرر و زیان، می‌بایست از طریق محاکم حقوقی پیگیری می‌شد.

در رویه قضایی

مطابق رای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور، در شرایطی که مداخله متهم در منازعه، اثبات شود، شخص زیان‌دیده می‌تواند به تبع ادعای دادستان، ضرر و زیان خود را مطالبه نماید. در چنین شرایطی، دادگاه نمی‌تواند به دلیل این‌که فردی که مرتکب ضرب و جرح شده است مشخص نیست و یا به این دلیل که زیان‌دیده خود جزو مجرمین است، دعوای خصوصی را رد کند.

از سوی دیگر، مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، نیازمند ارائه دادخواست است و دادگاه بدون این دادخواست، نمی‌تواند حکم جبران خسارت را صادر کند. شاکی خصوصی اجازه دارد تا برگزاری اولین جلسه رسیدگی، دادخواست ضرر و زیان خود را مطرح نماید. در صورتی که فرد متضرر، دادخواست ضرر و زیان را از طریق دادگاه کیفری مطرح نکند، می‌تواند به دادگاه حقوقی مراجعه نموده و خواستار خسارات شود.

مرجع پیگیری شکایت ضرر و زیان

هر دادخواستی باید از طریق مراجع قضایی دارای صلاحیت مورد بررسی و رسیدگی قرار بگیرد؛ در غیر این صورت، دادخواست مسترد شده و به آن رسیدگی نمی‌شود. مرجع صالح پیگیری شکایت ضرر و زیان، دادگاه حقوقی و کیفری است. همان‌طور که گفته شد، شاکی مختار است از طریق هر یک از این مراجع، دادخواست خود را پیگیری نماید.

اگر شاکی از طریق دادگاه کیفری اقدام به طرح دعوا نماید، دیگر شکایت از طریق مرجع حقوقی قابل رسیدگی نمی‌باشد؛ مگر این‌که شکایت از دادگاه کیفری پس گرفته شود. از طرف دیگر، در صورتی که شاکی شکایت خود را از طریق دادگاه حقوقی ارائه کند، دیگر امکان پیگیری آن از طریق دادگاه کیفری وجود ندارد؛ مگر با استرداد دعوا از دادگاه حقوقی، این موضوع امکان‌پذیر گردد.

زمان مورد نیاز برای شکایت ضرر و زیان

با توجه به ماده 15 قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی خصوصی می‌تواند شکایت خود را مبنی بر مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم تا قبل از اعلام ختم دادرسی ارائه نماید. مطابق همین قانون، پس از این‌که متهم تحت تعقیب قرار می‌گیرد، شاکی می‌تواند مدارک خود را در جهت اثبات ورود خسارت، برای پیوست به پرونده به مرجع تعقیب ارائه کند.

لازم به ذکر است که این زمان نیز دارای استثنائاتی می‌باشد؛ در برخی مواقع که مدارک جدید به دست آید و یا شرایطی که قانون در نظر گرفته است، ایجاد شود، امکان ارائه دادخواست پس از این زمان هم امکان‌پذیر می‌باشد.

هزینه مورد نیاز برای این شکایت

طبیعی است که ثبت شکایت و پیگیری آن دارای هزینه‌های گوناگونی است که باید توسط فرد درخواست‌دهنده پرداخت شود. یکی از این هزینه‌ها، هزینه دادرسی است که مطابق قانون آیین دادرسی مدنی تعیین می‌شود. هزینه‌ای هم باید بابت ثبت شکایت توسط دفاتر خدمات قضایی پرداخت شود.

در صورتی که فرد وکالت پرونده را به بهترین وکیل کیفری در ایران بسپارد، می‌بایست حق‌الوکاله وکیل را نیز پرداخت کند. بخشی از هزینه‌ها هم مربوط به کارشناسی و اجرای حکم است که تعرفه آن‌ها توسط سازمان برنامه و بودجه به صورت سالانه، تعیین و ابلاغ می‌گردد.

مدارک نیاز برای طرح این شکایت

هر گونه ادعایی در مراجع قضایی باید به اثبات برسد تا حکم مربوط به آن صادر گردد. در خصوص نحوه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم نیز باید مدارک لازم برای اثبات جرم وجود داشته باشد. در واقع، شاکی باید ثابت کند که خسارات وارده به وی، بر اثر وقوع جرم توسط متهم رخ داده است.

مدارک مختلفی مانند فیلم، عکس، اقرار متهم، شهادت شهود، سوگند و غیره برای اثبات ادعا وجود دارد. بهتر است که مدارک موجود به همراه دادخواست پیوست شده و در زمان شکایت ارائه گردد. در صورتی که این مدارک وجود نداشته باشد، می‌توان با کمک کارشناس دادگستری وارد شدن خسارت به دلیل وقوع جرم را ثابت نمود.

کلام آخر

برخی از جرایم علاوه بر جنبه عمومی، دارای جنبه خصوصی نیز هستند؛ به این معنی که سبب وارد شدن خسارات مادی و معنوی به سایر افراد شده‌اند. در چنین شرایطی، حق ارائه دادخواست جبران خسارت برای فرد زیان‌دیده وجود دارد. برای دریافت ضرر و زیان ناشی از جرم، لازم است دادخواست مورد نظر تقدیم دادگاه مربوطه گردد و مدارک و مستندات کافی نیز برای اثبات ضرر و زیان وجود داشته باشد. طرح این دادخواست از طریق دادگاه حقوقی و کیفری وجود دارد و زمان آن نیز تا قبل از اعلام ختم دادرسی است.

امیدواریم مطالعه این مقاله سبب افزایش اطلاعات حقوقی و حل مشکلات شما همراهان گرامی شده باشد. از این‌که تا انتهای این مطلب با سایت وکیل چی همراه بودید از شما سپاس‌گزاریم. از شما خواهشمندیم نظرات و پیشنهادات خود را برای ما کامنت نمایید.