مراجع قضایی متفاوت وظیفه رسیدگی به پرونده های مختلف را دارند. در هر یک از این مراجع افرادی مشغول به کار هستند که امورات مربوط به مجموعه خود را به سرانجام می رسانند. قاضی و دادستان جزو افراد مشغول به کار در مراجع قضایی هستند. برخی افراد ممکن است تصور کنند که قاضی و دادستان یک شخص هستند، در حالی که قاضی و دادستان دو فرد متفاوت با وظایف مختلف هستند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم در این مقاله به بررسی این موضوع بپردازیم که فرق قاضی با دادستان چیست؟
معرفی قاضی و دادستان
قاضی کسی است که در دادگاه ها فعالیت نموده و به قضاوت پرونده ها می پردازد. به قاضی داور هم گفته می شود که در بین دو نفر داوری می نماید. در واقع قاضی کسی است که پرونده را مورد بررسی قرار داده و در نهایت با توجه به مدارک و مستندات موجود حکمی را صادر نموده و دعوا را فیصله می دهد.
پرونده هایی که در محاکم قضایی مورد بررسی قرار می گیرند به دو دسته دعاوی حقوقی و کیفری تقسیم می شوند. در دعاوی حقوقی، اختلاف طرفین در خصوص حق و حقوق افراد است که ضایع گردیده است. اما در پرونده های کیفری، جرمی رخ داده است و مجازاتی در کار است. به همین دلیل در دعاوی کیفری دو نهاد متفاوت دادگاه و دادسرا نقش دارند. دادسرا به بررسی و تحقیق در مورد پرونده می پردازد که آیا جرمی رخ داده است یا خیر. دادسرا موظف است که مدارک لازم برای اثبات جرم را جمع آوری نموده و درخواست کیفرخواست را به دادگاه ارسال نماید.
دادستان فردی است که این وظیفه را در دادسرا به عهده دارد و به تحقیق و بررسی در پرونده های کیفری می پردازد، اما بر خلاف قاضی اجازه صدور حکم را نخواهد داشت. نام دیگر دادستان، مدعی العموم است که وظیفه دفاع از حقوق عموم شهروندان را به عهده دارد. دادستان با کمک سایر مقامات و افراد مشغول به فعالیت در دادسرا، بررسی های مقدماتی پرونده را انجام داده و نتایج را برای صدور حکم در اختیار قاضی قرار می دهند. دادستان، به عنوان رئیس دادسرا شناخته شده و فعالیت می کند. مقالات بسیاری در سایت وکیل چی برای شما عزیزان تهیه شده تا با مطالعه آن ها بتوانید مشکلات حقوقی خود را راحت تر حل نموده و اطلاعات خود را افزایش دهید.
فرق قاضی با دادستان چیست؟
با توجه به این که قاضی و دادستان دو رکن متفاوت هستند وظایف متفاوتی را نیز به عهده دارند. مهم تریت تفاوت قاضی و دادستان در حیطه وظایف آن ها است. همان طور که گفته شد، قاضی وظیفه بررسی پرونده و صدور حکم را دارد، در صورتی که دادستان وظیفه دارد به عنوان رئیس دادسرا تحقیقات اولیه، کشف جرم و تنظیم کیفرخواست را انجام دهد اما وی اجازه صدور حکم را ندارد.
از دیگر تفاوت هایی که میان قاضی و دادستان وجود دارد بی طرفی است. از آن جا که وظیفه قاضی داوری و قضاوت است، باید در دعوا بی طرف باشد و تنها بر اساس ادله و مدارک، شهادت شهود و علم خود به قضاوت پرونده بپردازد. در واقع تنها در این صورت است که عدالت برقرار می شود و از فرد محق حمایت می شود. اما دادستان بی طرف نیست و نماینده مردم می باشد. در واقع دادستان نماینده فرد شاکی است و از طرف او و برای حمایت از او به تحقیقات در خصوص پرونده می پردازد.
قاضی در دعاوی حقوقی با توجه به قاعده منع تحصیل عمل می کند. منع تحصیل به این معنی است که زمانی که فردی در پرونده های حقوقی نسبت به فرد دیگری طرح دعوا می نماید، خود او نیز باید ادله کافی را برای اثبات ادعای خود داشته باشد و قاضی با توجه به این ادله قضاوت نماید. اگر قاضی خود اقدام به تحصیل ادله نماید، بر خلاف اصل بی طرفی عمل نموده است. اما رسیدگی به دعاوی کیفری، تفتیشی خواهد بود، به این معنی که دادستان نقش موثری در جمع آوری ادله دارد. در واقع دادستان نه بی طرف است و نه منع و محدودیتی برای تحصیل ادله در جهت احقاق حق دارد.
نحوه عملکرد دادستان
هرگاه فردی با وقوع جرمی رو به رو شود، می تواند به دادسرای حوزه وقوع جرم مراجعه نماید. در این مرحله وی باید برگه شکوائیه را تنظیم نماید و به دادسرا تحویل دهد. هر زمان که دادسرا متوجه وقوع جرمی شود، وارد عمل شده و به تحقیقات لازم می پردازد. در خصوص برخی از جرایمی که نیاز به شاکی داشته باشد، تنها در صورت وجود شکایت، دادستان می تواند وارد عمل شده و به بررسی بپردازد.
دادستان می تواند هر زمانی که لازم باشد پرونده را درخواست نموده و مورد مطالعه قرار دهد. در صورت مشاهده نقصی در پرونده، وی از بازپرس می خواهد که در جهت تکمیل پرونده اقدام نموده و تحقیقات لازم را انجام دهد. زمانی که بازپرس قرار نهایی خود را صادر می نماید، دادستان می تواند بر قرار صادر شده نظارت نماید.
دادستان وظیفه دارد که در صورت اثبات جرم کیفرخواست را صادر نماید و جهت صدور حکم به دادگاه ارسال کند. کیفرخواست، درخواست تعیین کیفر برای فرد مجرم است که در آن مشخصات طرفین پرونده، نوع اتهام، ادله اثبات جرم و مستندات قانونی آن قید می گردد.
لازم به ذکر است که دادگاه های جزایی بدون کیفرخواست دادستان حق شروع رسیدگی به پرونده ها را ندارند. جلسات دادگاه های کیفری بدون حضور دادستان رسمیت نخواهد داشت. باید دادستان شخصا در دادگاه حضور یافته و یا نماینده قانونی خود را به دادگاه بفرستد. پس از صدور حکم قاضی هم، حکم وی برای اجرا به دادسرا ارسال می گردد. قسمت معاونت اجرای احکام کیفری دادسرا که تحت نظارت دادستان هستند عمل می کنند.
فرق وظایف قاضی با دادستان
از آن جا که قاضی و دادستان دو مقام متفاوت هستند، دارای وظایف و اختیارات متفاوتی نیز می باشند، در واقع یکی از فرق های قاضی با دادستان در وظایف و اختیارات آن ها است. مطابق با اصل 167 قانون اساسی، قاضی شخصی است که با توجه به قوانین و مقررات مدون کشور به بررسی پرونده ها می پردازد و حکم متناسب با آن ها را صادر می نماید. اگر با توجه به قوانین، قاضی نتواند حکم مطابق با جرم را بیابد باید با در نظر گرفتن منابع معتبر، فتواها، مدارک موجود و علم خود پرونده را قضاوت نماید.
یک قاضی نمی تواند به دلیل نبودن قوانین متناسب از رسیدگی به پرونده های مختلف خودداری کند. وی موظف است به هر شکلی که می تواند برای دعاوی احکام متناسب را صادر نموده و پرونده را مختومه نماید.
وظیفه دادستان ریاست بر دادسرا می باشد که با همکاری سایر مقامات دادسرا مانند بازپرس و دادیار به انجام وظایف خود می پردازد. این مجموعه به کشف جرم و تعقیب مجرمان اهتمام دارند و در صورتی که به هر دلیلی دادستان حضور نداشته باشد، معاون او موظف است که از جانب وی به انجام وظایف دادستان بپردازد.
دادستان موظف است که تعقیب جرم را آغاز نماید. به همین دلیل هنگامی که وی به هر شکلی از وقوع جرمی مطلع شود، شروع وظایف وی خواهد بود. ممکن است دادستان از طریق اعتراف متهم، اطلاع شهروندان، اعلام توسط ضابطان قضایی و افراد مورد اعتماد از وقوع جرم اطلاع یابد. به هر صورت پس از مطلع شدن باید اقدام به بررسی نموده و وقوع جرم و یا عدم آن را به اثبات برساند.
دادستان در مواردی که مدارکی برای احتمال ارتکاب جرم توسط متهم وجود داشته باشد، باید کیفرخواست را صادر نموده و به همراه پرونده به دادگاه ارجاع دهد تا قاضی رای لازم را صادر نماید. البته در این خصوص، ابتدا باید تحقیقات لازم توسط بازپرس صورت گرفته و در صورت وجود ادله محکم قرار جلب دادرسی صادر شده و به دادستان ارسال گردد.
خطاهای احتمالی قاضی و دادستان
همان طور که گفته شده قضات، دادستان ها، دادیاران و سایر افراد شاغل در مجموعه دستگاه قضایی هم ممکن است دچار خطا و اشتباه شوند. اما این اشتباهات می تواند عمدا و یا سهوا رخ دهند. خطاهای قاضی و دادستان به چند دسته تقسیم می شوند که در این قسمت به بررسی آن ها می پردازیم.
- خطای اخلاقی: ممکن است یک قاضی دارای ناهنجاری های اخلاقی باشد که این موضوع بر حکمی که وی در پرونده های گوناگون صادر می نماید تاثیر بگذارد.
- فساد مالی: در یک پرونده حکم قاضی تعیین کننده می باشد، به همین دلیل ممکن است هر یک از طرفین برای کسب نتیجه دلخواه خود پیشنهاد پول، رشوه و یا غیره را به قاضی بدهند تا او حکمی خلاف قانون را صادر نماید. در برخی موارد قضات ممکن است تحت تاثیر این پیشنهادات قرار گرفته و با دریافت پول، مال و امثالهم حق را ناحق کنند. چنین قاضی دچار فساد مالی است. در خصوص دادستان نیز ممکن است چنین مواردی دیده شود که وی با دریافت رشوه، از تعقیب جرم خودداری نموده و پرونده را به دلیل نداشتن مدارک و عدم مجرمیت به دادگاه ارسال ننماید.
- خطای علمی: در برخی موارد قضات و دادستان ها به دلیل خطای انسانی و علمی دچار اشتباهات می شوند. ایشان ممکن است در تبیین قوانین، استنباط از آن ها و بررسی مدارک و مستندات دچار خطا شوند. این خطا عمدی نبوده و در صورت اثبات آن، قانون با در نظر گرفتن این موضوع برای متخلف مجازات تعیین می نماید.
اما در هر یک از این موارد، اشتباه قاضی منجر به صدور حکم نادرست می شود و ممکن است طرف دعوا متضرر شود. فرد زیان دیده می تواند شکایت نموده و در صورت اثبات، خسارات خود را طلب نماید.
شکایت از قاضی و دادستان
طبیعی است که ممکن است افرادی که در محاکم قضایی در نقش شاکی یا متشاکی پرونده دارند، از عملکرد این محاکم و کارمندان مجموعه ناراضی باشند. این نارضایتی در برخی موارد ممکن است شدید بوده و نیاز به طرح شکایت داشته باشد. بدیهی است که قضات و دادستان ها نیز ممکن است عمدی یا سهوی دچار خطا و اشتباهاتی شوند که شکایت مراجعین را به دنبال داشته باشد. اما ذکر این نکته ضروری است که امکان اعتراض و ثبت شکایت از قضات، دادستان، معاون دادستان، رئیس شعبه و دیگر افراد شاغل در مراجع قضایی وجود دارد.
شکایت از مقامات قضایی و انتظامی باید از طریق دادسرای انتظامی صورت بگیرد. در واقع دادسرای انتظامی مرجع ذی صلاح برای رسیدگی به شکایت کارکنان این بخش می باشد. البته فرد شاکی باید مدارک و مستندات لازم برای طرح شکایت خود را داشته باشد تا پرونده مورد بررسی قرار بگیرد. شاکی می تواند در طول مدت 3 سال به طرح شکایت علیه مجموعه قضایی اقدام کند.
برای طرح شکایات این چنینی نیز لازم است که شکوائیه تهیه شده و به همراه مدارک و مستندات لازم به دادگاه انتظامی ارائه شود. این شکوائیه باید حاوی اطلاعات شاکی و متشاکی باشد و همچنین جرم رخ داده شده و سایر نکات لازم در خصوص آن را توضیح دهد. در دادگاه انتظامی پرونده مورد بررسی قرار می گیرد و در صورت وجود ادله کافی برای موضوع شکایت، پرونده مورد بررسی بیشتر قرار گرفته و در صورت اثبات، فرد متخلف مورد مجازات قرار خواهد گرفت.
وکیل شکایت از دادستان و قاضی
طبیعتا اثبات جرم و یا عملکرد نادرست کارکنان محاکم قضایی کار دشواری است و پیچیدگی های بسیاری دارد. به همین دلیل بهتر است افرادی که درگیر چنین مشکلاتی می شوند به یک وکیل مجرب در زمینه پرونده های انتظامی مراجعه کرده و از او کمک بگیرند. وکیل شکایت از دادستان و قاضی دارای تحصیلات حقوقی و همچنین پروانه وکالت پایه یک می باشد. وی بر کلیه قوانین حقوقی، مدنی و مجازات اسلامی کشور واقف است و می تواند در جای درست خود از آن ها استفاده نماید.
این وکیل با نحوه دادرسی پرونده ها در دادگاه های قضایی نیز آشنا است و به همین دلیل بهتر می تواند از پس چنین پرونده های برآید. چنین وکیلی تعداد زیادی از این پرونده ها را مورد بررسی قرار داده و تجربه کافی برای به نتیجه رساندن این دعاوی را دارد. وی با استفاده از دانش، مهارت و تجربه خود می تواند در مسیر پرونده کمک های قابل توجهی را به موکل خود ارائه دهد و شانس پیروزی او را بالا ببرد.
وکیل متخصص در زمینه پرونده های شکایت از قاضی و دادستان قبل از طرح شکایت، ادعا و مدارک موکل را مورد بررسی قرار می دهد. وی با تجربه ای که دارد می تواند نتیجه احتمالی پرونده را تخمین بزند. به همین دلیل در صورت کافی نبودن ادله و یا عدم احتمال موفقیت شما را از ادامه مسیر منصرف نموده و از اتلاف وقت و هزینه شما جلوگیری می کند. این وکیل باید بسیار توانا بوده و سابقه خوبی را در حوزه فعالیت خود داشته باشد. وی همچنین باید حق الوکاله منصفانه و قابل پرداختی را به موکل پیشنهاد نماید. در این مسیر می توانید به بهترین وکیل در ایران مراجعه نموده و از او کمک بخواهید تا بهترین نتیجه ممکن را از پرونده خود به دست آورید.
تفاوت دادگاه و دادسرا
ذهنیت بعضی از مردم این است که دادسرا و دادگاه اسامی متفاوت یک مرجع هستند، در صورتی که این دو ارگان متفاوت هستند و هر کدام وظایف مخصوص به خود را دارند. در واقع دادسرا نهادی است که به کشف و تعقیب جرم می پردازد و حکمی توسط این نهاد صادر نمی گردد. دادسرا تنها می تواند قرار جلب دادرسی و کیفرخواست را صادر نماید.
نتیجه تحقیقات و بررسی های دادسرا به دادگاه ارسال می شود تا افراد این نهاد یعنی قاضی با توجه به آن ها حکم صادر نمایند. فعالیت های این دو نهاد در راستای یکدیگر است و هدف نهایی آن ها برقراری عدالت است، اما دو نهاد جداگانه می باشند.
کلام آخر
در این مقاله در مورد فرق قاضی و دادستان صحبت نمودیم. قاضی و دادستان دو مقام متفاوت هستند که دارای مسئولیت ها و وظایف متفاوتی نیز هستند. محل فعالیت این دو نیز مختلف است به صورتی که قاضی در دادگاه فعالیت نموده و دادستان در دادسرا مشغول به خدمت می باشد. هر کدام از این مقامات ممکن است در انجام وظایف خود دچار خطا شوند و سبب زیان رساندن به یکی از طرفین دعوا شوند. در این شرایط فرد متضرر می تواند شکایت کند و در صورت اثبات خطای مقامات حقوق خود را بگیرد. امیدواریم اطلاعات این مقاله برای شما عزیزان مفید و کاربردی بوده باشد. از این که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید از شما کمال تشکر را داریم. در صورتی که انتقاد و پیشنهادی در خصوص مقالات ما دارید می توانید از طریق سایت وکیل چی با ما در ارتباط باشید.
