مهریه زن از جمله مواردی است که در زمان عقد نکاح جزو حقوق وی محسوب می‌شود، لذا بر طبق ماده 940 قانون مدنی هر یک از زوج و زوجه بعد از فوت، از آن‌یکی ارث خواهد برد. ارث بردن نیز میان زوجه و زوج زمانی صورت می‌گیرد که رابطه زوجیت میان آن‌ها به‌صورت دائمی باشد؛ در صورت عقد موقت، زن و شوهر از هم ارث نمی‌برند.
طبق آداب و رسوم در زمان عقد نکاح، مهریه‌ای برای زن تعیین می‌گردد که مرد متعهد به پرداخت مال در ازای ازدواج با زن می‌شود و موظف بوده تا آن را به زن بپردازد. در جواب این سوال که آیا دین مرد از بابت مهریه بعد از فوت یا مرگ زن، باطل می‌شود، باید گفت خیر، چرا که مهریه وظیفه‌ایی است که بر دمه مرد قرار گرفته و نمی‌تواند برداشته شود. در صورت فوت کردن زن، شوهر وی موظف خواهد بود تا در صورت درخواست ورثه، مهریه زوجه متوفی را به ورثه (فرزندان یا والدین) پرداخت کند.
- مهریه زن فوت شده به چه کسانی ارث می رسد؟
- مهریه زن فوت شده بدون فرزند به چه کسانی می رسد؟
- سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده چقدر خواهد بود؟
- سهم شوهر از مهریه زن فوت شده چقدر خواهد بود؟
- مهریه زن فوت شده چگونه محاسبه می‌شود؟
- تکلیف جهیزیه بعد از فوت زن به چه صورت است؟
- مدارک لازم برای مطالبه مهریه پس از فوت زن
- جمع بندی
مهریه زن فوت شده به چه کسانی ارث می رسد؟
پس از فوت زن، تمامی حقوق و مطالبات وی از جمله مهریه که در زمان حیاتش از شوهرش نگرفته باشد به ورثه‌اش می‌رسد. نکته قابل توجه دیگر این است که والدین زن (پدر و مادر) در کنار فرزندان و شوهر وی از مهریه او ارث می‌برند.
مهریه زن فوت شده بدون فرزند به چه کسانی می رسد؟
برای مشخص کردن میزان مهریه زن فوت شده بدون فرزند، باید سهم شوهر از مبلغ مهر کسر شده و سهم‌الارث پدر و مادر، به آن‌ها پرداخت شود. اگر پس از ازدواج و ایام زناشویی، رابطه‌ایی (دخول) انجام نشده باشد، زن و ورثه او مالک نصف مهریه خواهند بود و برعکس این حالت اگر رابطه وجود داشته باشد، مالک تمام مهریه او خواهند بود.
سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده چقدر خواهد بود؟
سهم والدین زن فوت شده با توجه به شرایط مختلف، متفاوت خواهد بود. بدین معنا که اگر زن فوت شده دارای فرزند باشد، میزان سهم پدر و مادر کمتر خواهد بود و بالعکس اگر فرزند نداشته باشد، سهم والدین متوفی بیشتر خواهد شد. همانطور که ذکر کردیم؛ اگر در ایام زناشویی رابطه جنسی (دخول) انجام نشده باشد، نصف مهریه قابل پرداخت بوده که از این مقدار یک سوم به مادر و دو سوم به پدر زن فوت شده تعلق می‌گیرد. اما اگر رابطه جنسی (دخول) بین زن و شوهر انجام شده باشد. مهریه وی به صورت تمام و کمال باید پرداخت شود. در این صورت اگر زن فوت شده فرزند نداشته باشد، یک سوم از کل مهریه به مادر و دو سوم به پدر تعلق می‌گیرد. در صورت داشتن فرزند، به پدر و مادر هر کدام یک ششم از کل مهریه تعلق گرفته و باقی مهریه به سایر وراث می‌رسد.
وقتی زن فوت می‌کند، تمامی حقوق و مطالباتش از جمله مهریه که در زمان حیاتش نگرفته است، به ورثه او می‌رسد. اگر زن فرزند داشته باشد به والدین زن فوت شده هر کدام یک ششم از کل مهریه تعلق گرفته و باقی مهریه به سایر وراث می‌رسد. در صورتی که زن فرزند نداشته باشد یک سوم از کل مهریه به مادر و دو سوم به پدر تعلق می‌گیرد. شوهر نیز جزو وراث به حساب می‌آید و اگر زن فوت شده فرزند داشته باشد. یک چهارم از کل مهریه به وی می‌رسد و اگر فرزند نداشته باشد، نصف کل مهریه به شوهر می‌رسد.
سهم شوهر از مهریه زن فوت شده چقدر خواهد بود؟
شوهر نیز به عنوان وارث زن فوت شده به حساب می‌آید. بنابراین اگر شوهر مهریه را پرداخته باشد، از همان ارث خواهد برد و اگر مهریه را نپرداخته باشد، به نسبتی که قانون مشخص کرده است مالک مهریه خواهد شد و دیگر آن مقدار را پرداخت نخواهد کرد. سهم شوهر در حالتی که زن فوت شده دارای فرزند باشد مبلغ یک چهارم از کل مهریه به شوهر می‌رسد و از میزان مبلغ کل مهریه کسر می‌شود اما اگر زن فوت شده فرزند نداشته باشد، نصف کل مهریه به شوهر می‌رسد و نیم دیگر به والدین زن فوت شده تعلق گرفته که از این مبلغ دو سوم به پدر و یک سوم به مادر به ارث می‌رسد.
مهریه زن فوت شده چگونه محاسبه می‌شود؟
دریافت مهریه زن فوت شده بر طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مقرر شده است و بر اساس نرخ روز پرداخت می‌شود که بر اساس آن، چنانچه مهریه وجه رایجی مانند پول نقد باشد، مهریه متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه در زمان پرداخت مهریه نسبت به سال اجرای عقد، محاسبه و پرداخت می‌شود که این موضوع تحت عنوان مهریه به نرخ روز شناخته می‌شود. به دلیل تورم موجود در کشور، اگر مهریه زن فوت شده وجه رایج بود و جزو دسته اموال همانند سکه بهارآزادی یا خانه حساب نمی‌شد، می‌توان بر اساس ارزش روز مهریه آن را مطالبه و دریافت کرد. شوهر نیز در صورتی که شرایط لازم برای پرداخت مهریه زن را ندارد، می‌تواند اعسار از مهریه را درخواست کند و آن را به صورت قسطی پرداخت کند.
تکلیف جهیزیه بعد از فوت زن به چه صورت است؟
بر طبق ماده 619 قانون مدنی، امین موظف است که عین مال دریافتی را مسترد نماید. تهیه جهیزیه و تحویل آن توسط خانواده دختر جهت زندگی مشترک، نزد مرد امانت است و در صورت مطالبه باید عینا مسترد شود. اما در عرف دادگاه‌های خانواده، در صورت عدم موجود بودن جهیزیه، حکم به تعیین قیمت آن صادر نخواهد شد. در مواردی که یکی از طرفین فوت می‌نماید، در صورت فوت شوهر، جهیزیه متعلق به زن است ولی اموال مرد به ورثه تعلق خواهد گرفت. نکته مهم این است که پس از فوت زن، امکان استرداد کل جهیزیه توسط ورثه وجود ندارد؛ چرا که جهیزیه، ماترک زوجه محسوب و برای سهم‌الارث، تقسیم شده و سهم شوهر از آن کسر می‌گردد.
مدارک لازم برای مطالبه مهریه پس از فوت زن
وارثین زوجه باید مدارکی را برای مطالبه مهریه به پیوست دادخواست خود، تقدیم دادگاه کنند که شامل موارد زیر است:
- گواهی حصر وراثت
- عقدنامه زن فوت شده
ورثه زن فوت شده می‌توانند با داشتن مدارک هویتی به دفترخانه محل ثبت ازدواج مراجعه کرده و درخواست دریافت گواهی ازدواج مادر یا فرزند خود را بدهند و با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نسبت به تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه بعد از فوت مادر یا فرزند اقدام کنند. در شرایطی که زن به قتل رسیده باشد، مهریه در نظر گرفته می‌شود و وراث می‌توانند برای مطالبه آن اقدام کنند. نکته مهم این است که در صورتی که زوجه توسط زوج به قتل رسیده باشد، زوج از سهم الارث مهریه محروم خواهد شد.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی وضعیت مهریه زن فوت شده پرداخته شد. هنگامی که زن فوت می‌کند، مهریه او به وراث که شامل والدین و شوهر و فرزندان است، تعلق می‌گیرد که هر کدام شرایط خاصی به جهت پرداخت خواهند داشت. با توجه به اینکه حکم مهریه زن فوت‌شده، بستگی به توان مالی شوهر دارد، اگر زوج توان پرداخت مهریه زوجه فوت‌شده را نداشته یا توان مالی او ضعیف باشد و نتواند آن را یک‌جا پرداخت کند، می‌تواند درخواست اعسار بدهد و مهریه را تقسیط کند. از طرفی برای مطالبه مهریه توسط وراث باید مدارکی همچون عقدنامه زن فوت شده و گواهی حصر وراثت وجود داشته باشد که ضمیمه دادخواست به دادگاه شده و پیگیری شود.
