در دهه های اخیر، رشد شتابان فناوری اطلاعات و به دنبال آن توسعه شبکههای سریع ارتباطی، افقهای تازهای در پیشبرد تحقیقات در همه زمینه های علمی، فراهم کرده است؛ به طوریکه با توسعه و پیشرفت فناوریهای نوین و به دنبال انفجار اطلاعات، پاسخگویی با شیوههای سنتی دیگر جوابگوی نیازهای جوامع نبوده و لذا نیاز به شیوههای جدیدتر به شدت احساس میشود.
در واقع به کارگیری رایانه را میتوان سومین تحول عظیم بعد از پیدایش خط، کتابت و اختراع چاپ دانست.
هم چنین در حال حاضر با توسعه کمی و کیفی قابلیت های فضای مجازی، بخصوص نرم افزارهای موجود در تلفن همراه، دگرگونی عظیمی در امر انتقال و بازیابی اطلاعات به وقوع پیوست.
- تعریف جرائم سایبری چیست؟
- نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی
- خرید از طریق فروشگاه های اینترنتی
- خرید از راه دور
- تحصیل مال غیر با استفاده متقلبانه از رایانه
- ظرفیت های پلیس فتا
- مراحل تنظیم شکایت در دادسرای مبارزه با جرائم رایانه ای و اینترنتی
- نکات ضروری هنگام تنظیم شکایت
- راهکار های فرهنگی و تقویت مبانی اخلاقی
اما سؤال مهم این است که در بهره مندی از این ابزار ها چگونه رفتار کنیم که ضمن فرهنگ سازی صحیح و تطبیق با باور های بومی و ملی، شاهد استفاده بهینه از تکنولوژی روز و وسائل ارتباطی جذاب اینترنتی، باشیم.
بویژه اینکه گسترش تبلیغات از طریق شبکه های اجتماعی و ارسال پیامکی بر پیچیدگی روابط امروزی افزوده و ضمن تحریک ذائقه کاربران، تشخیص سره از نا سره را سخت تر نموده است.
هم چنین به جهت اینکه قانون همواره بعد از وقوع جرم حضور می یابد، و مهار آثار و عواقب زیان های حاصل از آنرا سخت می کند، به همین جهت با هدف پیشگیری و صیانت از انواع و اقسام شگرد های موجود، توجه به مطالب ذیل را ضروری می دانیم.
وکیلچی با بهرهگیری از مشاوران و وکلای ماهر کمک شایانی در حل مشکلات حقوقی شما خواهد بود.
تعریف جرائم سایبری چیست؟
در تعریف محدود، اگر رایانه صرفا ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد، نمی توان آنرا جرم در زمره جرایم کامپیوتری قلمداد کرد، اما در تعریف گسترده هر فعل یا ترک فعلی که از طریق یا به کمک سیستم های کامپیوتری رخ میدهند جرم کامپیوتری قلمداد می شود، که از این دیدگاه به سه دسته تقسیم میشوند:
دسته اول از جرائم کامپیوتر و تجهیزات کامپیوتری، موضوع جرایم سنتی مثل سرقت، تخریب تجهیزات و ... هستند.
در دسته دوم کامپیوتر وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک، گواهینامه و ... استفاده می شود.
در دسته سوم جرایم محض، جرائمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفا در فضای سایبر (مجازی) اتفاق میافتد.
صیانت از حقوق افراد در برابر جرائم پیامکی
منظور از جرایم پیامکی، ارسال متن از طریق تلفن همراه است.
در قوانین کیفری جاری، جرایم به سه دسته تقسیم میشوند:
- جرایم علیه اموال و مالکیت که منظور جرایمی است که بر ضد اموال فیزیکی و دارایی شخص ارتکاب مییابد مانند سرقت و کلاهبرداری،
- جرایمی علیه امنیت مانند قتل که گاه بر جسم و جان انسان تاثیر میگذارد.
- جرایمی علیه اشخاص مانند توهین و افترا که آبرو و حیثیت معنوی افرد را خدشه دار میکند؛ در واقع توهین عبارت از رفتار عمدی خلاف قانون است که به موجب عرف باعث وهن شود.
رکن مادی این جرم رفتار مادی موهن نسبت به فرد معین است، رکن معنوی آن قصد و علم به اهانت آمیز بودن رفتار است.
بنابراین از آنجاییکه بستر ارتکاب جرایم پیامکی از طریق ارسال پیامک اعم از نوشتاری، صوتی و تصویری است، می توان این جرایم را در زمره جرایم علیه حیثیت معنوی و روانی اشخاص دستهبندی کرد.
و همینکه به قصد مزاحمت پیامک ارسال شود ولو اینکه تلفن همراه دیگری در حالت بدون صدا باشد باز هم جرم محقق شده و مقید به این نیست که حتما موجب آزار و اذیت وی شده باشد.
البته از آنجاییکه ادله سنتی مثل شهادت در اثبات این جرم نقش کمرنگتری دارند، بهترین شیوه برای اثبات آن، استعلام از مخابرات است.
در خصوص مجازات مرتکبین این دسته از جرائم، بر اساس قانون هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد.
نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی
نشر اکاذیب از جمله جرایمی است که تحقق آن موکول به وقوع نتیجه ضرر یا تشویش نیست. در این دسته از جرائم اعمال معینی به شخص یا اشخاص نسبت داده نمیشود، بلکه اخبار یا مطالب بیاساس بهطور کلی اظهار میشود.
اظهار کردن به معنای فاش کردن، آشکار کردن است که در اینجا بیشتر معنای آشکار و فاش کردن مد نظر است و بنابراین ظاهر یا علنی شدن کذب ضروری است.
بنابراین هر کس به قصد ضرر زدن به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به بیان اکاذیب کند، مجرم شناخته می شود.
عناوین نشر اکاذیب یا اشاعه اکاذیب برگرفته از متن قانون مجازات اسلامی و شامل هر دو مصداق اعمال مجرمانه جرم یعنی اظهار اکاذیب و جرم انتساب اعمال خلاف حقیقت به دیگران است.
به موجب قانون مذکور:
“هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی اظهار کند یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا خیر، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم شود."
در واقع، در تفسیر آن باید بیان داشت عنصر اصلی از نظر قانونی اظهار کردن شرط وقوع جرم دانسته شده، که باید در رفتار مرتکب ظهور داشته باشد.
خرید از طریق فروشگاه های اینترنتی
راه اندازی فروشگاههای اینترنتی یکی از راههای جایگزین جهت بهره گیری بهینه از ظرفیتهای تکنوژلوی و استفاده از زمان و حذف بسیاری از هزینه هایی است که تا دیروز در روش خرید سنتی وجود داشت.
یکی از این شیوه ها که در فضای مجازی کاربرد دارد، سیستم فروش مبتنی بر بازاریابی شبکه ای لقب دارد و جایگزینی قانونی برای شرکت های هرمی است، و گرچه مراجع ذیربط برای چنین شرکت هایی مجوز صادر می کنند، لیکن همواره محلی برای کمین کردن مشتاقان خرید های با قیمت مناسب و یا کیفیت مطلوب تر بوده است.
لذا توصیه های لازم این است که هنگام شرکت در حراج های آنلاین، و نیز حضور در تالار های گفتگوی مجازی، و یا دریافت ایمیل های تبلیغاتی از جمله اعلام برنده شدن در قرعه کشی های کاذب، مورد فریب و نیرنگ سوداگران قرار نگیریم.
خرید از راه دور
با امکان پرداختهای الکترونیکی از راه دور و ارسال کالا از طریق پیک، فصل جدیدی در معاملات روزمره باز شده، بطوریکه در بسیاری از موارد ضرورتا از معاملات چهره به چهره خبری نیست.
یکی از موارد خرید های از راه دور، فروش سیم کارتهای گوشی همراه به صورت تلفنی است که یکی از رایجترین شیوههای کلاهبرداری شده و علیرغم تذکرات پلیسی نسبت به امتناع از خرید چنین سیمکارتهایی، در برخی موارد موجب ورود زیان های مالی به برخی از افراد میشود.
بدینگونه که کلاهبرداران با صاحب سیم کارت های موجود تماس تلفنی گرفته و مخاطب را ترغیب به خرید سیمکارت مشابه خط دیگر می کنند؛ به این توجیه که چون شماره مشابهی با شماره در دست شما دارد با فلان قیمت به فروش می رسد.
نکته قابل توجه اینکه با هدف جلب اعتماد بیشتر تماس گیرندگان، خود را نماینده فروش اپراتورهای معروف معرفی و نوعا از طریق تلفنهای ثابت تماس میگیرند، تا در نهایت منجر به خرید شود، اما بعد از انجام معامله از دسترس خارج میشوند و نمیتوان با تلفن آنها تماس حاصل نمود.
اغلب این فروشندگان حاضر نیستند در حالیکه خود را نماینده فروش یک اپراتور مطرح میکنند، جای خود را برای مراجعه حضوری به مردم اطلاع دهند و روال کار آنها به این شکل است که سفارش مشتری را پیک میکنند.
پس از اخذ سفارش خرید و واریز وجه از راه دور، شمارههای مورد نظر را بر روی سیمکارتهای اعتباری جعل و سیمکارت را از طریق پیک موتوری به نشانی مالباختگان ارسال و در مواردی از طریق پیک موتوری وجه آنرا دریافت می نمایند، و با سپری شدن چند ماه فعالیت در یک محل، اقدام به تغییر محل دفتر داده و دفتر جدیدی را اجاره می کنند.
تحصیل مال غیر با استفاده متقلبانه از رایانه
در حال حاضر، کلاهبرداری رایانه ای، اینترنتی یا آنلاین اصطلاحات رایجی است که به حکم قانون می تواند از جرائم در حکم کلاهبرداری تلقی شود، و به تحصیل مال غیر با استفاده از روش متقلبانه به وسیله رایانه اطلاق شود.
یکی از روش های رایج فریبکاران از طرقی مانند فیشینگ است که به موردی گفته می شود که، به وسیله هکر یا حملهکننده با انتساب به شخص یا سازمانی معتبر برای دزدیدن اطلاعات حساس مانند نام کاربری، رمز عبور و رمز کارتهای اعتباری ربوده می شود.
در این نوع کلاهبرداری، اصولا زیان دیده، اموال خود را به کلاهبردار تسلیم نمی کند بلکه در بیشتر موارد از حساب او، سوء استفاده به عمل آمده و بدهکار می شود و یا از حساب مربوط به نحو متقلبانه و برخلاف رضایت و اطلاع ذینفع برداشت می شود.
این امر مورد توجه قانون تجارت الکترونیکی تحت عنوان کلاهبرداری رایانه ای قرار گرفته و هم چنین به جعل رایانه ای نیز اشاره شده تا امکان سوء استفاده از فضای دیجیتال به حداقل برسد.
توضیح اینکه، در اجرای قانون تجارت الکترونیکی، مجازات کلاهبرداری رایانه ای، حبس از یک سال تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال ماخوذه، و نیز رد مال به صاحبان اموال می باشد.
ممکن است کلاهبرداری رایانه ای همراه با جرائم دیگری مانند جعل یا استفاده از کارتهای مجعول اتفاق بیفتد، بدین ترتیب چنانچه ایجاد یا محو یا تغییر دادهها و کلید علائم و کد های قابل پردازش در سیستم رایانهای بدون تحصیل وجه، مال یا امتیاز باشد، جرم جعل رایانه ای نیز موضوع قانون تجارت الکترونیک می باشد، که در این خصوص قانونگذار مقرر داشته:
"هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی، از طریق ورود، تغییر، محو و توقف "داده پیام" و مداخله در پردازش "داده پیام" و سیستمهای رایانهای، و یا استفاده از وسایل کاربردی سیستمهای رمزنگاری تولید امضاء مثل کلید اختصاصی، بدون مجوز امضاء کننده و یا تولید امضای فاقد سابقه ثبت در فهرست دفاتر اسناد الکترونیکی و یا عدم انطباق آن وسایل با نام دارنده در فهرست مزبور و اخذ گواهی مجعول و نظایر آن اقدام به جعل "داده پیام"های دارای ارزش مالی و اثباتی نماید تا با ارائه آن به مراجع اداری، قضایی، مالی و غیره به عنوان "داده پیام"های معتبر استفاده نماید جاعل محسوب و به مجازات حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی محکوم میشود."
ظرفیت های پلیس فتا
با توجه به توسعه روزافزون زیر ساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و افزایش کاربران و استفاده کنندگان از اینترنت و سایر فناوری های اطلاعاتی، ارتباطی و مخابراتی لزوم ایجاد و توسعه ساز و کاری برای برقراری امنیت در فضای مجازی، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور (فتا) در سال ۱۳۸۹ تشکیل شد.
از جمله مواردی که در صدر وظایف این پلیس قرار دارد:
- جلوگیری از جاسوسی و خرابکاری های اینترنتی
- حفاظت از اموال ، منافع و اسرار و سرمایه های ملی
- حمایت مردم در فضای اینترنتی بویژه در بحث های فرهنگی و اقتصادی
- مبارزه با جرائم اینترنتی از قبیل فیشینگ، کلاهبرداری اینترنتی، سرقت از حساب بانکی، هک، نفوذ بانکی مالی و...
مراحل تنظیم شکایت در دادسرای مبارزه با جرائم رایانه ای و اینترنتی
اگر فردی به هر نحوی مورد کلاهبرداری و یا سود جویی اینترنتی قرار گیرد، می تواند از طریق مجتمع قضایی مبارزه با جرائم رایانه ای و اینترنتی، شکایت خود را پیگیری نماید.
در ابتدای امر بایستی یک شکواییه در سایت قوه ی قضاییه به آدرس http://judcms.ir/ ثبت شود و باید به قسمت ارائه شکوائیه مراجعه شود.
در این صفحه شکواییه ای تنظیم و در صفحات بعدی به ترتیب اطلاعات شاکی و متشکی عنه وارد می شود.
در پایان کار علاوه بر زدن دگمه ی ارسال یک پرینت از شکواییه تهیه و با در دست داشتن شکواییه به مجتمع فوق مراجعه شود.
در پی ورود باید به اتاق “عریضه نویسی” مراجعه و پس از دریافت یک سری اطلاعات برای تهیه ی تمبر اقدام شود.
نکات ضروری هنگام تنظیم شکایت
- چنانچه در پرونده های مربوط به جرائم رایانه ای مدارک کافی در پرونده موجود باشد، دیگر نیازی به مراجعات مکرر نیست، اما حداقل یکبار مراجعه به دادسرا ضرورت دارد.
- توجه شود که در این موارد حتی ایمیل ها و چت های صورت گرفته در یاهو مسنجر هم اعتبار دارند؛ به همین دلیل در پرینت گرفتن و ذخیره کردن محتویات چت ها کوتاهی نشود. ضمن اینکه مدارک موجود در سایتهای معتبر اعتبار بیشتری دارند.
مثلا اگر از طریق پشتیبانی یک سرویس معتبر متوجه کلاهبرداری شویم، حتما از مکاتبات انجام یافته پرینت گرفته شود.
- توجه شود که هنگام رسیدگی به پرونده دادیار یا دادستان در باره جزئی ترین مسائل موجود در شکواییه تحقیق می کند؛ بنابراین در متن شکایت نباید ادعایی شود که متعاقبا قابل اثبات نباشد، فلذا هیچگاه نباید در آن به دیگران تهمت و افتراء زده شود.
- پرونده های مربوط به کلاهبرداری های اینترنتی و جرایم رایانه ای همیشه دارای شبهه های زیادی هستند؛ به همین دلیل دادیار و دادستان بطور مدام سوال می کنند تا به اتقان برسند؛ سعی شود حتی الامکان از کلمات تخصصی استفاده نشود
- در خلال اظهارات باید به مدارک موجود در پرونده استناد شود.
- در زمان رسیدگی به پرونده سوالاتی پرسیده می شود که این سؤالات ناشی از ابهامات موجود در شکایتنامه است، پس از توضیحات شفاهی باید مراتب کتبا نوشته شود. در این مرحله باید با حوصله و دقت و ذکر تمام جزئیات برخورد شود.
- گرچه افراد شاغل در این دادسرا غالبا تا حدودی با زبان انگلیسی آشنایی دارند، اما اگر مدارک همگی به زبان انگلیسی باشد، لازم است قبلا از تمامی آنها در برگه ای جداگانه ترجمه تهیه شود.
- برای اثبات موجودیت و حقیقت مدارکی که در پرونده است احتمالا مجبور خواهیم شد که رمز عبور ایمیل و اکانتهای دیگر را به مقام قضایی بدهیم. از انجام آن دریغ نکنیم، زیرا اطلاعات خصوصی محفوظ خواهند ماند.
راهکار های فرهنگی و تقویت مبانی اخلاقی
بدون تردید در وضعیتی به تعاملات گوناگون روزمره می پردازیم که در معرض ریسک های گوناگون قرار داریم و این امر با گسترش تکنولوژیهای ارتباطی، شدت، سرعت و پیچیدگی بیشتری پیدا کرده است.
سوای اقدامات عملی برای مقابله با این هجوم، باید تمام ترفندها و حیلههای مهاجمین بوسیله تمهیدات قانونی و جرمانگاری شناخته شوند و ابزار کافی برای مقابله با آنها فراهم گردد.
اما از آنجا که در این نوع تهاجم حضور قانون همواره بعد از وقوع جرم به کمک زیان دیده می آید، و از طرف دیگر در این فضای بدون مرز شناخت مجرم از پیچیدگی خاصی برخوردار است،
بنابراین در مراودات اقتصادی نیز چنانچه طرف معامله یک شرکت خارجی است، در صورت وقوع جرمی ضمانت اجراهای کم تری جهت برخورد با آن وجود دارد، لذا در این خصوص دقت بیشتری را می طلبد.
بعلاوه در خصوص سایت های حراجی آنلاین بررسی شود که روش باز پرداخت یا باز پس گیری داشته باشد و اساسا دارای پیشنهادات منصفانه باشد.
بهترین سایت های حراجی یا خرید آنلاین، فرآیند های حل اختلاف و رسیدگی به شکایات دقیقی در زمان وقوع مشکل دارند، هم چنین هنگامیکه پرداخت آنلاین انجام می شود تنها برای اقلامی پرداخت شود که از خدمات پرداخت امن استفاده می کنند.
در پایان تاکید می شود از هرگونه توافق با افراد غریبه ای که درخواست پیش پرداخت از طریق حواله بانکی، انتقال الکترونیکی، انتقال ارز بین المللی، کارت های پولی و یا ارز الکترونیکی می نمایند بشدت خودداری شود.
هرگز پول یا جزئیات حساب آنلاین یا کارت اعتباری نباید برای بیگانه ایمیل شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشورت با متخصص این زمینه، میتوانید از خدمات مشاوره حقوقی جرایم رایانهای سایت وکیلچی استفاده کنید.
دیدگاه خود را بنویسید